Prije 21 godinu, krajem ljeta 2003. prestao je da izlazi “bARS”, jedini crnogorski lokalni magazin za umjetnost i kulturu, po kome danas nosi naziv jedan od segmenata “Barskog ljetopisa”.
***
Iako je u Ministarstvu medija bio upisan kao posebno glasilo, “bARS” nikada nije izlazio samostalno, već isključivo uz “Barske novine”, izdavač JP “Informativni centar” Bar. Znatno slobodnijeg novinarskog izražavanja, već poslije nekoliko brojeva je stekao kultni status u gradu, naročito među tzv. urbanom omladinom.
Marta 1999. godine, izašao je premijerni “bARS”, a prvi put u crnogorskim medijima, na početku izlaženja nije bilo “pravog” urednika novine, već su kao “konceptori” potpisani Željko Milović i Suljo Mustafić. Na naslovnici je bio Kaletićev pripis “Ljetopisa popa Dukljanina”, a tekstovima su se oglasili Vlastimir Bulatović, Nemanja Janić, Miroslav Jovanović Timotijev, Nandor Ljubanović, Vojislav Mistović i Dragana Rukavina.
Prvi broj je štampan kao “probni balon”, 1. marta 1999, uz namjeru da se nastavi sa izlaženjem “kad se za to ukaže potreba”, tj. ne kao stalan podlistak, ali su reakcije čitalaca bile iznenađujuće dobre, pa je direktor “Informativnog centra” Budimir Jovetić pristao na finansiranje još jednog glasila, skupa s “Barskim novinama”. Tako je, prvi put u istoriji, grad imao dvije lokalne novine. I to u jednoj.
“bARS” je štampan na latinici, sa crno-bijelom fotografijom na naslovnoj strani. Dizajn naslovnice i čitavog lista bio je djelo Steva Martinovića. Prvi broj je imao 12 strana, čitavim tokom izlaženja 32, dok je potonji publikovan na 44 strane – do gašenja, avgusta 2003. godine, objavljeno je 50 brojeva časopisa.
Za “bARS” je tokom izlaženja pisalo stotinjak novinara / publicista iz Crne Gore, Srbije i Hrvatske, a tretirane su se sve oblasti kulture i umjetnosti. Među njima su bili i Živko Andrijašević, Mladen Zagarčanin, Jordan Cvetanović, Dragan Marović, Brano Mandić, Radomir Petrić, Ivan Jovović, Marija Šušter, Jelena Jurić, Nikola Vukčević (Podgorica), Vuk Popadić (Stara Pazova), Nandor Ljubanović (Pančevo), Aleksandar Zograf (Pančevo), Nataša Devetaković (Beograd), Srđan Aćimović (Beograd), te blueser i spisatelj Robert Tilly (Subotica) koji je premijerno publikovao tri feljtona “Moja istorija rocka”, “Veliki stilisti bluesa” i “Rock biografije”, za koje je preporučeno slao i specijalno urađene crteže.
Pisac Miroslav Jovanović Timotijev je objavio 44 nastavka kolumne “Hipnotisani ugao” (sredinom 2020. ih je objavio u sklopu knjige “P.S.”), poznati srpski publicista Petar Luković je odobrio objavljivanje tekstova o jazzu iz njegove monografije “Bolja prošlost”, tandem Tony Markoč Veles / Ivan Millić Sinner je tretirao metal kao muzički pravac i način života, istoričar umjetnosti Vladislav Kasalica je serijal “Spomenici kulture na području opštine Bar” pisao od novembra 2000. do aprila 2002. godine, a Željko Milović, koji je već od konca prve godine izlaženja preuzeo funkciju stvarnog urednika lista, niz mini-eseja “Crnogorska / Barska urbana scena” od 1999. do 2002. godine.
Pored stručnih tekstova iz arheologije, nacionalne i lokalne istorije, književnosti, slikarstva, muzike i filma, “bARS” je ravnopravno tretirao i urbanu supkulturu, a svoje mjesto našli su i barski fanzinaši i grafitti-writeri kao ravnopravni kreatori magazina. Ciljevi “bARS-a” ticali su se podizanja nivoa kulture i umjetnosti među mlađom populacijom, kao i podsticanja i praćenja umjetničkog izražavanja. U tom smislu, Suljo Mustafić je redovno objavljivao stručna mišljenja o književnim djelima publikovanim u Baru i od Barana, isto važi i za muzička izdanja, promovisane su nove muzičke i plesne grupe, pozorišne predstave, a objavljivane su i table barskih strip crtača.
“bARS” je, oktobra 2001, u saradnji sa NVO Mediteranski centar fotografije, publikovao kolor-booklet povodom foto-konkursa “Crna Gora 2001”, a u 2002. i dva podlistka posvećena “Barskom ljetopisu”. Deseti broj je predstavljao specijal – objavljeni su samo intervjui sa biranim ličnostima kulture Bara, Crne Gore i tada SR Jugoslavije.
Organizovane su dvije promocije “bARS-a”: u Pančevu (oktobar 1999, u organizaciji Pokreta za mir Pančevo i NVO Kulturbunt, kao dio tribine “Nove tendencije u savremenoj crnogorskoj publicistici”) i Baru (mart 2000, Dvorac kralja Nikole, u organizaciji JP Kulturni centar i JP Informativni centar). Poseban vid saradnje ostvaren je sa fondacijom “Antonio Carlos Jobim” iz Rio de Janeira, uz dobijanje ekskluzivnog prava publikovanja fotografija i materijala ovog znamenitog kompozitora, oca sambe i bossa-nove.
U okviru serijala prezentacije balkanskih časopisa za kulturu, “bARS” je na 15. festivalu Barski ljetopis, 2002. godine organizovao dvije književne večeri.
Prva je “Književni krug bARS-a”, 11. jula, u okviru koje su učestvovali Vladimir Raščanin i Miroslav Jovanović Timotijev, pisci iz Bara, te Nandor Ljubanović, pjesnik, publicista, muzičar, underground stvaralac iz Pančeva.
Naziv druge “bARS” večeri, dva dana kasnije, bio je “Crnogorska urbana scena / Crnogorska ruralna scena” (drugi dio imena jer “Buksovci” nisu željeli da nastupe pod prefiksom “urbani”). Bio je to prvi put da na jednom mjestu učestvuju “prvoborci” crnogorskog umjetničkog undergrounda: Brčko Brčković (tj. Goran Nikčević), multimedijalni umjetnik, zatim Zoran Zoko Bojović, jedan od osnivača “The Republic of Zabjelo”, te cetinjska četvorka “The Books Of Knjige”.
To je veče izazvalo izuzetnu pažnju u crnogorskim medijima. Brano Mandić je za “Vijesti” zapisao: “Sva su šestorica učesnika dobro poznata kao borci protiv institucija, malograđanštine i uvriježenih normi ponašanja, te je bio pravi mirakul držati ih koliko-toliko usmjerene ka jednoj ideji vodilji. Jasno se vidjelo da će svih sat vremena Cetinjani iskoristiti za malo duži performans, izmišljen na licu mjesta. Sala nije bila puna, nego prepuna. Bilo je 85 stolica, a preko 150 posjetilaca. Buka je bila na granici podnošljivog, i pored ozvučenja”.
“bARS” je još 1999. imao sopstvenu prezentaciju na internetu – posredstvom crnogorsko-kanadske firme “MontenegroNET” na adresi www.bars.crnagora.com objavljeno je devet izdanja ovog lokalnog časopisa za umjetnost i kulturu – posjetilaca je bilo 477 u vrijeme kad je Bar imao samo jedno čvorište interneta.
Posljednji broj “bARS-a” bio je ujedno i posljednji broj “Barskih novina”. Nakon Vladinog usvajanja Zakona o medijima iz 2003. godine, po kojima lokalna uprava i njena preduzeća nisu više imala pravo biti vlasnik, niti osnivač novina, JP “Informativni centar” je ugasio oba časopisa (koja su u tom trenutku bila na ukupno 96 strana teksta, slika i reklamnog prostora, a remitenda od prodaje iznosila je simboličnih 6%, što ih je činilo najprofitabilnijim lokalnim novinama u Crnoj Gori).
Potonji “bARS” je na naslovnici, kao svojevrstan izraz potenciranja apsurdnosti situacije oko prestanka izlaženja časopisazbog usvajanja novog Zakona o medijima, imao “Blackadder” trupu iz istoimene serije.
Osamnaest godina nakon nestanka časopisa “bARS”, posljednji ustanovljeni programski segment manifestacije “Barski ljetopis”, posvećen barskim stvaraocima i o Baru, nazvan je po njemu.
