Danas je 29. novembar, nekada slavljen kao Dan Republike, najvažniji jugoslovenski praznik. Toga dana, 1965. godine, desio se čitav niz događaja koji će iz korijena izmijeniti život Bara, ali i Crne Gore i Jugoslavije.
Dan republike se slavio u spomen na 29. novembar 1943. godine, kada je u Jajcu održano Drugo zasjedanje Antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) i na njemu odlučeno da se stvori federalna Jugoslavija, te da “pet južnoslovenskih naroda živi u šest federalnih jedinica sa jednakim pravima”.
Kao i u svim gradovima bivše Jugoslavije, i u Baru je 29. novembar bio dočekivan s posebnom radošću, zbog činjenice da je bio rođendan zemlje, ali i zbog mogućnosti da se dva dana ne ide na posao, već proslavlja od jutra do mraka uz roštilj, pečenje i društvo koje se tradicionalno okupljalo.
I na Pristanu do sedamdesetih, i na Topolici nakon toga, ikonografija je bila ista – po dvije zastave na svakom stubu, jugoslovenska trobojka i partijska, neko je stavljao barjake i po balkonima, kafanama i prodavnicama, a od ranog jutra osjećala se svečarska atmosfera. U školama su đaci primani u Titove pionire, dobijajući plavu (ili ponekad i bijelu) kapu i crvenu maramu, uz riječi svečane zakletve “Danas kada postajem pionir…”.
Na Pristanu je poseban ugođaj davala bleh muzika. Kretali bi sa Trga Peka Dapčevića, preko mosta, kraj Krstiputeva, do Dvorca kralja Nikole na sasvim drugom kraju opštine. Vraćali bi se cestom kraj hotela “Rumija” na početno odredište, praćeni cikom djece i uz aplauze prisutnih građana. Praksu svečanog defilea gradom bleh-muzika je zadržala i na Staroj Topolici, samo se maršruta promijenila, od Pristanskih lamela do parapeta, kroz sve ulice.
U večernjim satima, na Pristanu, u salama Kina “Pobjeda” i Sportskog društva “Partizan” održavane su povodom 29. novembra Svečane akademije, na kojima su govorili uglednici iz Opštine i republike. Prva velika takva zabilježena je 1950. godine, kada je govorio znameniti Milo Medigović, a đaci Poljoprivredne škole izveli prigodan kulturno-umjetnički program. Sa praksom održavanja Svečanih akademija nastavilo se sve do sredine osamdesetih, a redovni gosti/domaćini na njima bili su članovi KUD “Jedinstvo”. Nadahnute istorijsko-patriotske govore vremenom su zamijenjivali dramski komadi, resitali i horska izvođenja u, po pravilu, dupke punoj sali Doma kulture.
Nekad je Akademija bila i na otvorenom, poput one iz 1959. godine, kada su, u okviru proslave 40 godina SKOJ-a i KPJ, pioniri zasadili prva stabla u budućem Pionirskom parku, na mjestu Barskog logora.
Za razliku od nekih drugih jugo-regiona, u Baru nije bilo puno svečanih otvaranja povodom znamenitih datuma. Uglavnom se to radilo Prvog maja, zatim 25. maja za Titov rođendan ili 24. novembra, za Dan oslobođenja Bara. Međutim, baš u okviru proslave Dana republike 1965. godine desio se u jednom danu niz događaja koji će iz korijena izmijeniti život Bara, ali i čitavog regiona i države.
Te je godine prvi voz normalnog kolosjeka stigao iz Nikšića i Titograda u Bar, a neposredno prije početka svečanog mitinga, stigla je i kolona automobila koja je prošla novim dijelom Jadranske magistrale, od Debelog brijega do Bara, punih 94 km. Nekoliko sati kasnije, predat je saobraćaju “gat 2”, čime je i formalno završena prva faza izgradnje barske luke. Na velikom skupu u Luci govorili su predsjednik Opštine Bar Vojo Srzentić i predsjednik Izvršnog vijeća Crne Gore Veselin Đuranović, a vrpcu na gatu svečano je presjekao Vojo Leković, predsjednik Odbora za saobraćaj i veze Saveznog vijeća Savezne skupštine. Tim je, u jednom danu, Bar povezan željezničkom prugom sa ostatkom republike, drumski sa cjelokupnim jadranskim primorjem, a intenzivniji pomorski saobraćaj i značajniji pretovar u barskoj luci započeo je istog popodneva.
Prva je Dan republike izbrisala Slovenija, 1991, poslije nje i ostali. Crna Gora je krajem devedesetih prestala da obilježava 29. novembar, još dok je bila u državnoj zajednici sa Srbijom, a Savezna skupština ga je zvanično ukinula tek sredinom novembra 2002.
Već poodavno se u Baru ne slavi 29. novembar, Dan republike. Mlađe generacije često ništa ne znaju o ovom datumu, ne uče i ne pominju ga u školama, a stariji se sjećaju i imaju svoj stav da li je “onda” bilo bolje ili gore nego sad…
