Četvrtog maja 1980. umro je Josip Broz Tito, predsjednik Predsjedništva SFRJ i Vrhovni komandant JNA.
S ove istorijske distance gledajući, bio je to istinski kraj jedne etape života poslijeratnog Balkana, kraj čvrstog vjerovanja u nepogrešivost neprikosnovenog lidera južnoslovenskih naroda i narodnosti, čovjeka koji je bio na čelu države i partije gotovo četiri decenije, “druga i vođe”.
Između Tita i Jugoslavije, i u samoj zemlji i van nje, stajao je znak jednakosti. Tito je bio prva stranica bukvara, slika na zidu u državnim i opštinskim kancelarijama, osoba čija se nije poricala i koja je pokretala državu da se digne na noge, “velikan i građanin svijeta koji neće umrijeti”… A umro je toga dana u 15:15.
I Bar je, kao uostalom i svi gradovi zemlje, tu vijest dočekao s nevjericom i u suzama, dosta njih i u strahu “šta će biti poslije”. Djeca su tog popodneva vraćana sa igre kući, radnje su zatvarane, vladala je kolektivna žalost, sve je bilo ispod glasa. Uslijedile su specijalne emisije i reportaže, dokumentarni filmovi o njegovom životu i mučne scene kolektivnog plača nakon što je prekinuta utakmica Hajduk – Crvena zvezda, završena pjesmom “Druže Tito, mi ti se kunemo”. Pjesma kao lijek protiv očaja, balkanski omiljeni specijalitet.
Sve svjetske agencije prenijele su kao hitnu vijest o smrti, a u Jugoslaviji je proglašena sedmodnevna žalost.
Narednih dana, u školama je upriličeno pisanje sastava na temu “Tito”, uz adekvatna predavanja, a u Domu kulture organizovane počasne straže pored Titove fotografije. Za tu privilegiju birali su se najistaknutiji pojedinci.
No, život je nezadrživo tekao naprijed, i teška atmosfera je, prirodno, posustajala. Iščekivao se trenutak, kako se govorilo tada, “najveće sahrane u istoriji” – 8. maja 1980. okupilo se 218 delegacija iz 126 zemalja. I Barani su sve pomno pratili preko TV-a, gotovo da nije bilo nikoga na ulicama za vrijeme sahrane.
Parola “I poslije Tita – Tito”, mudro smišljena da se koncept nastavi, funkcionisala je nekoliko godina, sve do kraja osamdesetih. Štafete su se i dalje nosile njemu u čast, samo su se davale predsjedniku SSOJ, čak je 1985. naš grad određen da na stadionu JNA učestvuje u sletu za Dan mladosti.
Tih osamdesetih, građani Jugoslavije su stajali mirno svakog 4. maja u 15:05, u vrijeme Titove smrti, a ekskurzije su pohodile Kuću cvijeća, mjesto gdje je sahranjen. Ni ekskurzije barskih osnovaca, nakon osmog razreda, nisu bile izuzetak.
Danas, 43 godine kasnije, polarizovana su mišljenja o tome kakav je Tito uistinu bio, i koliko je i šta uradio za balkanske krajeve. I više nego o bilo kome, mišljenja su različita.
Potpuno drugačija nego u danu o kome je “Zabranjeno pušenje” ispjevalo stih “stade jedna nedjelja da se nastavi maj”.
