Tematski skup povodom obilježavanja 15. juna, Međunarodnog dana borbe protiv nasilja nad starijima, održan je juče u organizaciji OO Crvenog krsta Bar. Učesnici panela upoznati su sa pravnim okvirom u odnosu na prava i zaštitu starijih, oblicima nasilja, uslugama koje CK Bar pruža starijoj populaciji, promovisanjem prava starijih i stvaranjem uslova za zaštitu od svih oblika nasilja, kroz zajedničku saradnju sa institucijama i organizacijama u okviru naše lokalne zajednice.
Program i usluge Crvenog krsta Bar za starija lica predstavila je programska koordinatorka, Jelena Đurović. Po njenim riječima, jedna od najvažnijih aktivnosti koja se sprovodi u okviru socijalne djelatnosti, odnosi se na brigu o starijima, a dio programa je više od dvadeset godina.
„Radi se o osobama starijim od 65 godina koje su zapostavljene, usamljene, socijalno izolovane, bez ili sa minimalnim primanjima, sa zdravstvenim problemima, bez adekvatne ili kontinuirane podrške. Cilj usluga koje im se pružaju kroz angažovanje geronto domaćica i volontera je unaprijeđenje kvaliteta i olakšavanje života kroz pružanje usluga socijalne zaštite. Teži se ka zdravom starenju, međugeneracijskoj solidarnosti i saradnji, poštovanju ljudskih prava starih osoba i njihovom doprinosu zajednici“, navodi Đurović uz konstataciju da stari nisu teret već resurs.
Osim što na ovaj način o njima brine, Crveni krst starima pruža i usluge pomoći u kući, nabavke namirnica i ljekova, prevoza, geronto domaćica i volontera (u gradskim, prigradskim naseljima i u ruralnom području), koje se sprovode uz podršku lokalne samouprave i Crvenog krsta Crne Gore (CKCG). Formiran je i Klub za starija lica koji trenutno broji dvadeset korisnika sa kojima se organizuju informativne i edukativne radionice, druženja, izleti… I psiho-socijalna podrška je važan segment djelovanja Opštinske organizacije CK Bar. Na ljestvici svih pruženih usluga izdvaja se, upravo, komunikacija sa korisnicama.
„Uz podršku italijanske organizacije Crvenog krsta, sprovodimo projekat ‘briga o starima’ u kojem deset obučenih volontera obilazi trideset korisnika, a na čelu mobilnog tima je ljekar radi pružanja medicinskih usluga korisnicima u udaljenijim područjima. Angažovani su i socijalni radnici, a otvoren je i Centar za njegu, dostupan i licima koja nisu u registru korisnika. Posebnim programom regulisane su i potrebe izbjeglica“, ističe Đurović, dodajući da su se svi ovi modeli usluga pokazali neophodnim za veliki broj građana, što dokazuje stalni trend rasta zahtjeva za ovom vrstom pomoći. Đurović je zaključila da će jačanje servisa i usluga koje humanizuju život nemoćnih imati pozitivan uticaj na ubrzano starenje koje je trenutno jedno od obilježja crnogorskog društva.
Zakonsku regulativu iz oblasti prava i zaštite starijih pojasnila je dipl. pravnica Branka Vlahović, potpredsjednica CK Bar.
„Zlostavljanje starijih spada u potpuno zaštićen oblik diskriminacije čija je suština u nejednakom postupanju prema jednakima i jednakom prema nejednakima. To je i dalje ‘vrh ledenog brijega’ i jedan od društvenih tabua. Crna Gora se priključila zemljama koje veliku važnost pridaju suzbijanju diskriminacije i svih oblika nasilja i ostvarivanju ravnopravnosti u onoj mjeri koliko je to rečeno javno, koliko je to politička volja i koliko je prilagođen zakonodavni okvir“, smatra Vlahović.
Osnovni zakonski planski dokumenti koji se odnose na zabranu diskriminacije su Zakon o zabrani diskriminacije kao osnovni akt, Zakon o zaštiti od nasilja u porodici, Zakon o zaštitniku ljudskih prava i sloboda, Zakon o socijalnoj i dječjoj zaštiti, Zakon o rodnoj ravnopravnosti, Porodični zakon, Krivični zakonik, Zakon o zdravstvenom osiguranju i svi planovi aktivnosti i strategije na državnom nivou. I strategije na nivou opština bi, po riječima Vlahović, morale da imaju odredbe koje se odnose na najkritičnije pojave u lokalnoj zajednici.
„Pri donošenju bilo kog dokumenta na nivou opštine morali bismo se baviti pitanjem kako ta odluka utiče na stariju populaciju. Da li su im prilagođeni ulazi, prilazi, stepeništa, šalteri… ? S obzirom da su prilično disfunkcionalni, osjećaju se manje važnim pri ostvarivanju bilo kog prava. O tome pričamo kad kažemo da se mora rodno senzitivno posmatrati svaki zakon i njegova primjena. Crveni krst je pomažući organ države, a država mora da iskoristi taj resurs u pružanju pomoći i zaštite licima kojima je to neophodno“, poručuje Vlahović.
Crna Gora je jedna od prvih potpisnica Istambulske konvencije, kojom se zahtijeva dužna pažnja države kad je zaštita od nasilja u pitanju. „Ako država ne pruži podršku, može se desiti da odgovara za sve pojedinačne tužbe koje se pojave“, ustvrdila je potpredsjednica CK Bar navodeći da se protiv nasilja može djelovati primarno, sekundarno i tercijalno.
Kod primarne je uključena cjelokupna društvena zajednica, sekundarna je usmjerena prema pojedincu ili društvenoj grupi koja je najizloženija riziku od nasilja, dok se tercijalna odnosi na razvijanje tehnologije postupanja kad se nasilje već dogodilo.
„Moramo stalno raditi na osvješćivanju, jer se primjedbe, uglavnom, ne odnose na suštinu zakona već na njihovo neprimjenjivanje“, podvlači Vlahović.
Jana Šekularac, psihološkinja, navodi da se nasilje nad starijima u svijetu pojavljuje 1975. godine (Granny battering).
„Radi se o problemu koji je kod nas prepoznat, ali se o njemu ne govori, a posljednja istraživanja o tome rađena su prije desetak godina. Razlog što je ovo tabu tema, vjerovatno leži u činjenici da se žrtve najčešće iz stida ili straha ne usuđuju da prijave nasilje“, mišljenja je Šekularac.
Po njenim riječima, pet je vidova nasilja: fizičko (pljuvanje, šamaranje, guranje, štipanje…), psihološko ili emocionalno – najčešće se dešava, a najmanje je primjetno ( ismijavanje, ruganje, naređivanje, prijetnja…), ekonomsko/materijalno, seksualno i nasilje nastalo kao rezultat zanemarivanja.
Sagledavajući faktore rizika od nasilja, Šekularac navodi da zlostavljači starijih najčešće dolaze iz porodica gdje je postojalo nasilje. Žene su dugovječnije od muškaraca, ostaju da žive same, pa su i češće žrtve nasilja. Isto tako, smatra Šekularac, kod onih koji su lošijeg zdravstvenog stanja, veće su i šanse da postanu žrtve. Kad se o nasilnicima radi, dvije trećine njih su članovi porodice žrtve.
Osvrćući se na kulturološko-socioločki aspekt , Šekularac izdvaja izolaciju starih, negativan odnos prema njima i međugeneracijsku nesolidarnost koje dovode do tenzija i kasnije, u velikom broju slučajeva, nasilja u porodici.
„Mladi imaju šta da čuju i nauče od starijih, da iskoriste njihovo iskustvo i znanje. Na stare treba gledati kao na resurs, koji samo zajedničkim djelovanjem možemo sačuvati“, zaključila je psihološkinja Šekularac.
Pored predstavnika OOCK Bar, skupu su prisustvovali i u diskusiji učestvovali jedino (samo) predstavnici opštinskog Sekretarijata za lokalnu samoupravu, Osnovnog suda u Baru, NVO “Xegar”, LJE Radio Bara, iako su pozivi za razgovor na ovu veoma značajnu temu upućeni na više od dvadeset adresa.
Podsjetimo, Ujedinjene nacije (UN) su na zasijedanju Generalne skupštine, 19. decembra 2011.,u Njujorku, Rezolucijom 66/127, zvanično prepoznale zlostavljanje starijih kao javno zdravstveni i socijalni problem koji ugrožava njihovo zdravlje i krši ljudska prava. Taj problem je zahtijevao reagovanje Međunarodne zajednice, pa je 5. jun proglašen Danom borbe protiv nasilja nad starijima i uvršten u kalendar UN.
