Na današnji dan, prije 147 godina – 9. januara 1878, grad Bar je, nakon 107 godina turske vladavine, postao ponovo dio crnogorske države.
Knjaz Nikola Petrović je prvi put došao pred Bar 1877. godine. Bila je to jedna od ključnih, ako ne i najvažnija, kota Veljeg rata, a oslobođenje grada pod Rumijom neophodan crnogorski izlaz na more.
Znao je koliko je teško osvojiti „barsku državu“, jer je bila izuzetno jako zaštićena sa svih strana. Turci su imali dvije jake utvrde na jezeru – Lesendro i Grmožur. Silazak ka Baru sa Sutormana značilo je suočavanje sa jakom tvrđavom Meteriz (Ljubim) na planini, a do Bara crnogorske jedinice čekalo je još pet jakih utvrđenja. Iznad mora bio je utvrđeni Nehaj, zatim Haj (Golo brdo) iznad Sutomora, a ulazak u luku štitila je tvrđava Volujica, sa četiri strane naoružana teškim baterijama. Između Bojane i Bara bio je utvrđeni Ulcinj, pa oko Murića jaki šančevi turski sa po 2.000 – 3.000 vojnika. Na kraju, tu je bila i sama barska tvrđava sa oko 6.000 stanovnika, uz opasnost da Turci sve svoje posade iz Albanije brzo prebace oko Bara.
Zato je knjaz operaciju udara na Bar održao u najvećoj tajnosti – znala su za to samo četiri lica. Počelo je na Viru, 11. novembra, kad se knjaz priključio vojsci od 16 bataljona Crnogoraca. Namjera je bila da se topovi iznesu na Sutorman, što je, uz velike teškoće, i urađeno dan kasnije. Trinaestog novembra osvojena je tvrđava na ovoj planini. U isto vrijeme, iznijet je još jedan top na Bijelu skalu i odatle pod vođstvom vojvode Ilije Plamenca gađane kule na Ribnjaku. Ubrzo su pali i Tuđemili. Uveče istog dana knjaz se ulogorio u Zupcima, gdje su došli plemenski glavari rimokatoličkih sela da mu se poklone kao svom gospodaru.
Šesnaestog novembra izjutra, vojvoda Mašo Vrbica, zapovjednik opsade barskog grada, počeo je sa uzvišenja Krstac, sa Brbota i Biskupije da bombarduje drevnu tvrđavu. Oko Bara su bila četiri bataljona Crnogorske vojske – jedan je određen za čuvanje obale, a tri su poslata ka Bojani, da presjeku dolazak Turaka. To je i učinjeno, nakon što su vrlo brzo „pali“ Mrkojevići.
Turci u Murićima pobjegli su u Skadar, a dvjesta crnogorskih vojnika ušlo je u napuštenu tvrđavu na Volujici, odakle je turska posada izbjegla za Ulcinj, ostavivši velike topove koji su kasnije imali ključnu ulogu u zauzimanju grada. Crnogorci su preuzeli i barsko pristanište i magazine pune hrane. Knjaz je sišao iz Zubaca i smjestio se u kulu Selim-bega kraj mora (na mjestu današnjeg hotela “Princess”), a crnogorski vojnici se spuštali u more. Kako piše vojvoda Gavro Vuković, „umivali su se, a neki su čak, u zanosu, napili njegove slane vode“. Osvojen je 26. novembra i Spič, a turske posade Haja i Nehaja same su se predale. Time je preuzeta obala od Bojane do Čanja.
Tursko brodovlje je kružilo barskim akvatorijem 29. novembra, ali je bilo odbijeno topovima sa Volujice. Od toga dana svakodnevno je bilo razmjene vatre, a najveći bojevi su se zbivali 30. novembra i 1. decembra, kada je i srušena tvrđava na hridi. Mala crnogorska jedinica oduprla se napadu znatno brojnijeg neprijatelja. Knjaz Nikola je istog dana došao na Volujicu, pohvalio junake, a Iliju Spičanina, komandira topništva, odlikovao Krstom Svetog Đorđa. Nakon ovih neuspjelih napada, turski brodovi su prilazili gradu samo sporadično.
Iz Selim-begovog dvorca je knjaz premjestio štab u Šušanj, odakle je svaki dan obilazio vojsku oko Bara, u Polju, na Volujici i u Dobroj vodi. Za vrijeme svih ovih događanja, crnogorska vojska je neprekidno bombardovala potpuno opkoljenu barsku tvrđavu, u koju su se skrili svi Turci iz varoši i okoline, te po 300 ulcinjskih i skadarskih Turaka. Unutar zidina je bila uvedena i silna stoka, koja je poslužila za prehranu opkoljenima, ali u isto vrijeme crkotine su gradom širile nesnosan smrad i zarazu. Vojvoda Vrbica je pozivao komandanta grada Ibrahim-bega da se preda, ali je ovaj odbijao, uzdajući se u jake bedeme gradske i pomoć iz Skadra. Unutar grada, opkoljeni su na početku imali dosta brašna, pirinča, ulja, vode, drvo za ogrijev su uzimali iz porušenih kuća, a svu preostalu stoku su poklali, a meso posolili. Bili su spremni da izdrže dugo, ali je zaraza bila sve veća, a žrtve sve brojnije.
Knjaz je 29. decembra naredio vojvodi Vrbici da opet pita Ibrahim bega za predaju, „da narod ne strada i gine zaludno“, ali je odgovor opet bio negativan. Varoš grada je bila strašno razorena, nije ostalo ni jedne zdrave kuće. Siromašnije stanovništvo, koje se nije moglo sakriti u lagume bedemske, načinilo je sklepane kućice od dasaka uz bedeme, da ih Crnogorci ne bi mogli pogoditi, međutim, ni to nije pomoglo.
Tek nakon višenedjeljne opsade, Crnogorci su odlučili da prekinu važnu životnu tačku grada – dovod vode sa Kajnaka. Iskopani su lagumi, potpaljen eksploziv, donešeni veliki topovi i razvaljen vodovod. To je uzrokovalo i konačan kraj turske odbrane grada.
Kapitulacija je potpisana 9. januara 1878. u Nadbiskupskom dvoru na Gretvi i izvršena primopredaja grada od strane Ibrahim-Bega knjazu Nikoli. U četiri po podne idućeg dana ušla su dva bataljona crnogorske vojske u grad. Nad tvrđavom se zavijorio krstaš-barjak. Crnogorski knjaz je ušao u Bar uz neprekidnu jeku topova. Pred kapijom se zaustavio i triput prekrstio, zahvaljujući Bogu. Na Londži je svirala crnogorska vojna muzika. U tvrđavi je pronađeno 15 novih topova, 800 cenatara praha, milion fišeka od ostraguša, 4.000 novih pušaka, te mnoštvo starog oružja iz srednjeg vijeka.
Kad su prestala bombardovanja i razaranja, nakon ulaza Crnogoraca u Bar, 1878. godine, slavni grad dukljansko-zetskog pomorja, podignut nalik mnogim dalmatinskim i italijanskim gradovima, nekoliko kilometara od mora, pružao je stravičnu i poraznu sliku. Obeskrovljen, sa polusrušenim ili potpuno srušenim zidovima palata, crkava i kuća od lokalnog kamena, bez dima s ugašenih ognjišta, ostao je bez života i bez nade na obnovu. Stanovništvo se preselilo u podgrađe, a potom formiralo i čitavo naselje izvane bedema.
