Nahija Mrkojevići (Mërkodlar) u defteru (popisu) Skadarskog sandžakata iz 1485. godine
U istorijskim izvorima, Mrkojevići (Mrkovići – u pitanju su sinonimi) se, na osnovu dosadašnjih objavljenih istraživanja, prvi put pominju početkom XV vijeka, odnosno 1409. godine, što bilježi i znameniti češki istoričar dr Konstantin Jiriček. Označeni su tada kao Li Marchoe kod Bara i to u izvorima Mletačke republike, Republike Venecije i predstavnika njihovih oblasnih vlasti na Jadranu. Takođe, tokom XV i XVI vijeka, u mletačkim izvorima pominju se Mrkojevići (Mrkovići) na području Bara i to: 1449. godine – nominovani su kao de Marchois, kao i više od jednog stoljeća docnije, i to 1559. godine, kada su označeni i atribuirani kao Marcovichi kod Bara. To su samo neke nominacije, atribucije Mrkojevića, iz istorijskih izvora mletačke provenijencije u XV i XVI stoljeću.
Kada je riječ o istorijskom izvoru, mletačkom dokumentu, s početka 1449. godine, relevantno je reći da on kazuje, kako istoričar, medijavelista, prof. dr Ivan Božić, akademik, konstatuje: “23. januara 1449. godine, Senat je potvrdio povlastice kojima su ustupljeni posjedi u predjelu Poprat od strane mletačkog upravnika Bara objema družinama Mrkojevića“, te se, dalje, veli: „Ravnica Poprat, predviđena najprije za snabdijevanje barske tvrđave, ustupljena je Mrkojevićima uprkos protesta gradske opštine“.
Prema našim saznanjima, Poprat je sinonim za staru dukljansku župu Prapratnu. Vjerovatno prostor nekadašnje župe Prapratna iz dukljanskog perioda crnogorske prošlosti, koju pominje pop Dukljanin (pretpostavlja se da je to dukljansko-barski nadbiskup Grgur) u svom djelu “Kraljevstvo Slovena“ (“Ljetopis popa Dukljanina”).
Mrkojevići (Mrkovići) su obuhvaćeni i prvim popisom Skadarskog sandžakata iz 1485. godine, što je od posebnog značaja za istorijsku nauku, posebice za istraživače prošlosti Mrkojevića i, nadasve, u istoriografskoj interpretaciji iste. Mrkojevići su u tome defteru (popisu) navedeni kao zasebna oblast u sastavu Skadarskog sandžakata, i to kao nahija Mërkodlar (Mrkojevići), pošto su, usljed osmanskih osvajanja i jake osmanske (turske) opsade Bara 1478. godine, u teškim okolnostima bili primorani da se tada podvlaste sultanu (Osmanskom carstvu), odnosno „gospodaru sa Bosfora“, kako piše akademik prof. dr Bogumil Hrabak.
O statusu nahije Mrkojevići, tada već zavisne od osmanskih vlasti u Skadru, i njoj podvlasne, relevantno svjedoči i Defter Skadarskog sandžakata iz 1485. godine. Navedenim defterom, odnosno, popisom Skadarskog sandžakata iz 1485. godine „obuhvaćeni su djelovi Crne Gore, koji su bili organizovani u 11 nahija, i to: Plav, Komnin (Berane), Zla Rijeka (Andrijevica), Kuči, Piperi, Komarani (dio Bijelog Polja), Mrkojevići (između Bara i Ulcinja), Krajina (pokraj Skadarskog jezera), Bjelopavlići, Šestani i Podgorica“.
Naime, u tome Defteru iz 1485. godine dat je, između ostalih, i popis nahije Mërkodlar, odnosno, hasa Mrkojevići, koji je tada pripadao Skadarskom sandžakatu, a u kome se, u prijevodu tog dokumenta sa albanskog na crnogorski jezik, precizira struktura stanovništva ondašnjih Mrko(je)vića koji su potpali pod vlast Osmanskog carstva, nekoliko godina ranije (i to 1478. godine). Ako uzmemo u obzir, što je od posebnog značaja, onomastiku (antroponime, patronime…) stanovnika plemena Mrkojevići, koji su popisani u tom osmanskom (turskom) defteru iz 1485. godine, uočavamo da su odrednice koje ih onomanstički predstavljaju, bili, onda, dominantno, slovenski, dukljansko/zetski, ali i jednim, manjim dijelom iliro-romanski i albanski.
Prema tome Defteru, Mrkojevići su tada imali 140 kuća, odnosno, domaćinstava, od kojih je 20 bilo samaca, odnosno, momačkih kuća, tj. ljudi koji su živjeli bez porodice ili odvojeno od ostalih članova familije. Iz tog Deftera (popisa) od 1485. godine, zaključujemo da su se Mrkojevići bavili tada, primarno, zemljoradnjom, ratarstvom, voćarstvom, povrtlarstvom i da su uzgajali za egzistencijalne i druge svrhe neke vrste domaćih životinja, te da su plaćali poreske obaveze, dažbine (harač) nadležnim osmanskim vlastima, kojima su se nešto ranije morali podvlastiti. U tom Defteru (iz 1485), izričito se navodi da postoji zasebna nahija Mërkodlar – Mrkojevići; precizira se da se ona nalazi „podaleko od obale“, i ista „zavisi od Skadra“ i da je „has Sandžakbegov“, te se navodi da imaju svog strarješinu, kome pripada taj has. Relevantno je navesti da se, u tome defteru iz 1485. godine, daje poimenični popis stanovnika Mrkojevića (nahije Mërkodlar), sa vlastitim imenima i imenima očeva njegovih žitelja, ali bez navođenja prezimena, što je i logično, jer u to vrijeme nije to bilo uobičajeno. Navode se, tada, prema rečenom osmanskom (turskom) defteru iz 1485. godine, poimenice, individualno, popisani stanovnici Mrkojevića.
To su tada, prema popisu, bili: Stoja Popov; Vjakola, sin Malca, i njegov sin; Bulza, njegov brat; Miloš, sin Nikše; Damjan, sin Stoja; Pejan Skradov; Milosav Novakov; Utukmo (Otokmo) Petrašev; Nikola Jovanov; Breza Radičev; Breža Stepanov; Dabza Gojakov; Pejan Andrijin; Andrija, brat Dabze (Dabza); Brabza, njegov brat Dupko, sin Andrijin; Valza, njegov brat; Ivza (Iveza), sin Novakov; Ivza, sin Vukov; Dobrič, njegov brat; Đurko, sin Kala; Dabza, sin Ivana; Broza, njegov sin; Branura, njegov sin; Andrija Ivanov; Nenko Ivanov; Dralza, sin Nenkov; Dimitar Zupanov; Nikeza Andrijin; Breza Brajanov; Iton Nikolin; Vukac Đurašev; Nenko, njegov brat; Marko, njegov brat; Duka Stepanov; Đurin, njegov sin; Nenko Nenkov; Vukac, njegov brat; Pejoza Nikolin; Nenko, sin Stepana; Stepko Dabzin; Petro, sin Dancula; Pop, njegov sin; Marko, sin Tole; Breza, njegov brat; Andrija, njegov brat; Stoja Bojkov; Petro, sin Nikše; Marko Nikolin; Đurica, sin Mladenov; Nikeza, sin Đuričin; Dabza, sin Cvetkov; Mladen, sin Mićov; Vukac Vučićev; Marko, sin Kalođera; Stepan Dabizivov; Ivza Nikolin; Dabza, njegov brat; Pejoza, njegov brat; Bulza, njegov brat; Bulza, sin Milošev; Dajica, njegov brat; Lekeza, njegov brat; Nulic (Nulec), sin Đurašina; Belic, sin Đurašina; Radič, sin Slavkov; Đuraca, sin Popov; Broza, njegov brat; Stepan Bogdanov; Marko Nikolin; Doroza, sin Petrašina; Broza Nikolin; Daboza Milošev; Daboza Božičkov; Nikza, njegov brat; Vuča Vukčev; Pejoza, njegov brat; Mastorić, njegov brat; Broza Dabzin; Bkuza, njegov brat; Đuroza, sin Djetaša; Dabza Nikolin; Groboza Prinov; Broza Čorodinov; Rivanko, sin Goje; Petro, njegov brat; Nikaš, sin Dabov; Dabo, njegov sin; Rado, njegov sin; Nikaš, sin Lazarev; Doro, njegov brat; Tanuš, njegov brat; Tomaš, sin Miloša; Krajica Dukuletov; Nikolica, sin Pavlov; Pejan Nikolin; Dabo Bolšinov; Dobrosa, sin Đurkov; Dabo, sin Stepkov; Nulica, sin Bukmira; Maleza, njegov sin; Radič Količin; Ivza, sin Rajkov; Mladoza, njegov brat; Dabza, sin Kalođera; Dabza, sin Đonov; Ilica, sin Dabze; Pavlica, njegov brat; Petrič, sin Rajkov; Nulić, sin Kalimanov; Mladen Mrkšin; Miloza Nikolin; Vukac, sin Dragašina; Nenko, sin Raglov; Dobroza, njegov brat; Branura, njegov brat; Dabza, sin Više; Mlajko Bašić; Debko Bogda- nov; Marko, njegov brat; Dimitraš Pejanov; Pejoza, sin Dabojev; Daboza, sin Đorđija; Branura Bratov; Bjela, njegov brat; Đuro, njegov brat; Tole Nikčin; Bjela, njegov brat; Petro, sin Kalimana; Šano, njegov sin; Kalza, sin Vukče; Cvetoza, njegov brat; Bogdan Kaliman; Stović Kaliman; Miloš Kaliman; Kaloza Dabizivov; Miloš Kalinov; Vjako, sin Popov; Lator; Dimitraš, njegov brat; Nikola, njegov brat; Andrija, njegov sin; Vlajko Nikšin; Daboza Marinov; Kalza Nikolin; Lekeza Nikolin; Nikola, sin Gamrov; Pop Marko; Buleza Krabinov; Stepan Pejanov; Đuro, njegov brat; Ivan Prinov; Stoja Busarev; Vadoslav Vukašinov; Dabo, sin Ivanov; Stajko, sin Radula; Đura, sin Burdiva; Kolca Zojnikov; Virageza Bulacev“.
(Dr Selami Pulaha, “Defteri i Registrimit te Sanxhakut te Shkodres i vitit 1485“, I, Tirane, 1974. Defter o popisu stanovništva Skadarskog sandžaka 1485., Akademija nauka Albanije, Institut za istoriju, Tirana, 1974, str. 141-143. Vidi o tome i: Božidar A. Vukčević, „Šestani, Krajina i Mrkojevići 1485. godine“, objavljeno na internet stranici: www.montenet. org. U radu Božidara A. Vukčevića dat je prijevod navedenog popisa Mrkojevića odnosno teksta kojeg je na albanskom jeziku objavio Selami Pulaha na naš jezik).
