Danas je 13. jul.

1878. GODINE:

Završen je Berlinski kongres, mirovni skup predstavnika velikih sila: Njemačke, Austro-Ugarske, Francuske, Velike Britanije, Italije, Rusije i Turske, na kojem je Crna Gora međunarodno priznata kao država.

Crna Gora je dobila izlaz na more, jer je Bar sa okolinom, od rijeke Željeznice do planine Vrsute, i od vrha planine Možura do zaliva Kruče, pripao Crnoj Gori. Spič je, od rijeke Željeznice zapadno, pripao Austrougarskoj, a Ulcinj je vraćen Osmanskom carstvu. Na Kongresu je donijeto i rješenje o ograničavanju crnogorskog suvereniteta nad Lukom Bar, tako da je Austrougarska dobila pravo sanitarne i pomorske kontrole nad dijelom mora koje je pripalo Crnoj Gori. Luka Bar i sve vode Crne Gore morale su biti zatvorene za ratne brodove svih nacija, a vojna utvrđenja po planinama između Skadarskog jezera i Bara uništena ili napuštena.

***

1941. GODINE:

Podignut je, pod rukovodstvom KPJ, Trinaestojulski ustanak, do tada najveći ustanak u porobljenoj Evropi.

Partizanske formacije su, koristeći iznenađenje, napale italijanske snage, zadale im teške gubitke i preuzele vlast nad mnogim oblastima Crne Gore. Iako planiran u mnogo manjoj mjeri, ustanak je od prvog dana dobio karakter opštenarodnog, u kojem je učestvovalo oko 30.000 ljudi. Trajao je sve do polovine avgusta, kada je ugušen jakom italijanskom ofanzivom.

***

1941. GODINE, OKO 2 SATA IZJUTRA:

Mišićko-đurmanski odred, gerilska grupa od 12 boraca pod rukovodstvom sekretara ćelije KPJ Ljuba Popovića, ušla je tokom noći u italijansku finansijsku postaju u Mišićima, i likvidirala čitavu jedinicu od 11 vojnika.

Najvažniju pomoć tokom akcije pružio je mladi sveštenik Miloš Perović, koji je stanovao u istoj zgradi gdje i Italijani, i u zakazano vrijeme otvorio vrata kuće dok su oni spavali. Time je oslobođen pojas od Sutomora do Petrovca, a ustanici su zaplijenili puške, puškomitraljez, više sanduka municije, hranu, ćebad, vojnička odijela, i bez gubitaka se povukli na brdo Spas, zajedno sa 350 žena, djece i staraca koji su se plašili odmazde okupatora.

***

1941. GODINE, OKO 2:30 IZJUTRA:

Godinjska i Seočansko-krnjička grupa ustanika započele su borbu za Virpazar, bacanjem bombi u baraku gdje su spavali italijanski vojnici u garnizonu.

Blažo Jošov Orlandić je rukovodio pripremom ustanka, imao pravilnu procjenu u vezi elementa iznenađenja, što je presudno uticalo da dođe do brzog i potpunog uspjeha. Italijanske snage u Viru nisu očekivale napad, a cio garnizon je brojao 56 vojnih lica: dva oficira, 10 karabinjera, jedan ili dva podoficira, ostalo vojnici. Nakon što su se Italijani konsolidovali, uzvraćena je vatra, a u jednom od prvih juriša od mitraljeza je poginuo Đoko Mašov Leković, prva žrtva u ustaničkoj Crnoj Gori. Borba za Vir nije trajala više od jednog sata. Žandari i finansi u Besacu su se predali bez otpora, a u baraci i oko nje na Viru poginula su četiri italijanska vojnika, uz 16 ranjenih. Zaplijenjeno je nekoliko pušaka i jedan mitraljez, ostalo oružje je izgorjelo u baraci.

***

1941. GODINE, OKO 8 SATI IZJUTRA:

Formirana je na Virpazaru partizanska Komanda mjesta Crmnica, čime je uspostavljena prva oslobođena teritorija u Drugom svjetskom ratu.

Za komandanta oslobođene teritorije, zvanično i komandanta partizanskog Virskog garnizona, imenovan je Radomir Raško Vukosavović, član KPJ, tada student iz Sotonića, koji je u mariborskoj Školi oficira stekao čin potporučnika. U nekoliko narednih dana, organizovao je normalan život na oslobođenoj teritoriji, obezbijedio hranu za zatvorene i bolesne Italijane i postavljao vojne formacije u cilju zaštite stanovništva i ljudstva.  

***

1963. GODINE:

Na stijeni u centru Virpazara, na mjestu gdje je u bombardovanju srušena kapela, podignut je spomenik u čast učesnika Drugog svjetskog rata.

Spomenik je od bronze i predstavlja figure ratnika sa oružjem i razvijenim zastavama. Ispod spomenika nalazi se mermerna ploča sa natpisom: “Crmnica – svojim sinovima i kćerima palima u narodnooslobodilačkom ratu i revoluciji”. Spomenik je podignut samodoprinosom Crmničana, uz pomoć društvene zajednice.

Istog dana, u Gornjim Seocima, na raskršću seoskih puteva, podignut je spomenik palim borcima ovog kraja. Spomenik je od bronze, na postamentu od tesanog kamena, i predstavlja ratnika borca. Na mermernoj ploči upisana su imena 27 Orlandića, Ivovića i Pekića koji su izgubili živote u Drugom svjetskom ratu, ne samo vojnika već i civilnih žrtava. Obnovljen je 13. jula 2019. na inicijativu potomaka, uz podršku Vlade Crne Gore, Opštine Bar, državnih institucija, privrednika i donatora.

***  

1974. GODINE:

Od večeri 12. do jutra 13. jula održano je prvo starobarsko druženje Pod Spile, u čast Dana ustanka.

Pokretači ovog veselja sa muzikom, pjesmom, jelom i pićem bili su Cvetko Vučeraković, Osman Oso Đulamerović, Vitomir Vicko Radulović, Anto Nikpaljević, Rusto Čobić, Branko Zečević, Đuro Prelević, Krsto Mijović, Mitar Markolović i Miodrag Miško Mijović. Narodno druženje na isti dan na istom mjestu nije prekidano do današnjih dana, a izostalo je samo 1979. godine, jer su se nakon katastrofalnog zemljotresa plašili od obrušavanja okolnih stijena. Te godine je manifestacija održana u Čanju, a već naredne su se vratili Pod Spile.

***

1979. GODINE:

U Baru su otpočele “Igre juga”, tradicionalna manifestacija kulture koja je obuhvatala nekoliko gradova, a čiji je organizator bila Kulturno-prosvjetna zajednica Crne Gore.

Igre je otvorio sekretar Opštinskog komiteta Saveza komunista Slobodan Leković, a u programu koji je uslijedio nastupili su Simfonijski orkestar RTV Titograd, KUD “Branko Krsmanović” iz Beograda, KUD “Stanko Dragojević” iz Titograda, kao i Olga Milošević, Miša Janketić, Dragica i Petar Tomas i Sonja Knežević.

***

1981. GODINE:  

U čast Dana ustanka, održan je Drugi plivački maraton Sutomore – Bar, u organizaciji opštinskog SIZ-a obrazovanja, kulture i fizičke kulture, na inicijativu prof. Vaska Miloševića.

Maraton je počeo ispred hotela “Sozina”, a završio na gradskoj plaži oivičenoj parapetom. Zvanično ga je otvorio sportski radnik Drago Prelević. Na opšte iznenađenje, pobjednik je bio mladi Beograđanin Radoslav Miljković, koji je stigao tri minuta ranije od favorizovanih plivača Ratka Orlandića i Milorada Raičevića. Maraton je po drugi put isplivala i jedna dama – Baranka Slavica Seka Labović.

***

1986. GODINE:

Na Virpazaru je otkrivena bista Đoku Mašovom Lekoviću, radniku, članu KPJ iz Godinja, prvoj žrtvi Trinaestojulskog ustanka. Njegov brat Vojislav poginuo je u NOB-u, a drugi brat Mihailo je bio nosilac Partizanske spomenice.

***

1988. GODINE:

U centru Bara je otvorena renovirana Robna kuća „Jadran“ koja je poslovala u sastavu HTO „Montenegroturist“ iz Budve.

Imala je prodajni prostor od 700 kvadratnih metara, a prioritet u asortimanu je dat sportskoj i nautičkoj garderobi. Prvi put je u Baru ponuđen tzv. „Butik za omladinu“, kao i sektor za prodaju muzičkih instrumenata iz zemlje i inostranstva. Izvođač radova je bio Savezni centar za unaprjeđenje trgovine iz Beograda. U sanaciju prostora je uloženo 150 miliona dinara, a u nabavku robe 550 miliona.

Istog dana, završeno je uređenje priobalnog pojasa u MZ Šušanj, otvoreno odmaralište „Srbobran“ u Sutomoru, nova zgrada Zavoda za suptropske kulture u Baru, kao i Zelena pijaca u Ostrosu. 

***

1999. GODINE:

Otvorena je rekonstruisana i adaptirana zgrada Internog odjeljenja Opšte bolnice u Baru. Objekat je otvorio premijer Filip Vujanović.

Novo Interno odjeljenje se prostiralo na 2184 kvadrata (1330 obnovljenih i 850 novoizgrađenih). Sredstva u iznosu od 1.670.000 DEM, obezbijedili su Vlada Crne Gore, Ministarstvo zdravlja i republički Fond zdravstva. Radove je izvela podgorička firma “Građevinar”, a Nada Mališić, direktorica Opšte bolnice, na svečanosti je istakla vrijednost angažovanja donatora – francuske i japanske vlade, kao i njemačke humanitarne organizacije “Johaniter”.

***

2002. GODINE:

Prvi put su na jednoj manifestaciji zajedno nastupili prvoborci alternativne umjetnosti u Crnoj Gori: “The Books of Knjige”, Brčko Brčković i Zoko Bojović iz “Republike Zabjelo”. Bilo je to veče na Barskom ljetopisu “Crnogorska urbana scena”, drugi dio predstavljanja lokalnog časopisa za umjetnost i kulturu “bARS”

U Dvorcu kralja Nikole druženje u dupke punoj sali preraslo je na kraju u svojevrsni perfomans. Kako su pisale “Vijesti”, “sva su šestorica učesnika dobro poznata kao borci protiv institucija, malograđanštine i uvriježenih normi ponašanja, te je bio pravi mirakul držati ih u kanalima koliko-toliko usmjerene ka jednoj ideji vodilji. Bilo je 85 stolica, a preko 150 posjetilaca, i niko, ni pored nesnosne vrućine, nije napustio salu”. Medijator večeri bio je urednik bARSa Željko Milović.

***

2008. GODINE:

Vaterpolo reprezentacija Crne Gore postala je novi šampion Evrope, nakon što je u Malagi, u finalnom meču, nakon produžetaka savladala Srbiju 6:5.

Utakmica je sa velikom pažnjom praćena u domovima Barana i u kafićima širom opštine. Posljednji zvuk sirene označio je erupciju oduševljenja. Krenule su povorke kolima gradom, širom razvijorenih zastava i trubeći sirenama automobila, a ispred pojedinih kafića grupice su pjevale i skandirale Crnoj Gori. Slavlje je potrajalo do duboko u noć.

***

2009. GODINE:

Otpočele su prve “Sportske igre: Mrkojevići”, umjesto dotadašnje manifestacije “Dani Mrkojevića”.

Mrkojevići i njihovi gosti su se takmičili u devet sportova – fudbal, odbojka, šah, tenis, stoni tenis, plivanje, bacanje kugle, trčanje, sportski ribolov, a koordinatori Sportskih igara bili su Elvir Bajramović i Igor Femić. Trajale su do 29. jula.

***

2020. GODINE:

Barska kompanija “Jadro pilot and tug services”, koja se bavi pilotažom, tegljenjem i privezom brodova u Luci Bar, počela je sa radom, a njen remorker koji je izvršio prvu asistenciju, simbolično je dobio naziv “Tito”.

“Jadro pilot” je prva crnogorska kompanija, nakon deset godina, koja obavlja poslove pilotaže, tegljenja, priveza i odveza brodova u Luci Bar, za što je dobila državnu koncesiju. 

***

2021. GODINE:

Na Virpazaru je održana centralna crnogorska proslava Dana državnosti i 80 godina od dana ustanka i početka borbe protiv fašizma, najveća proslava u cjelokupnoj istoriji ovog kraja.

Govorili su predsjednik Crne Gore Milo Đukanović i predsjednik SUBNOR-a i antifašista Crne Gore Zuvdija Hodžić. U umjetničkom dijelu programa nastupili su ansambli KUD “Mirko Srzentić”, KUD “Iskra”, KUD “Ramadan Šarkić”, KUD “Budo Tomović”, “D-moll pop hor”, Branka Šćepanović, Šukrija Žuti Serhatlić, Renata Perazić…