O Jusufu Ibrahimovom Barjaktareviću (1850-1913), komandiru Mrkojevićkog bataljona Crnogorske vojske

Među istaknutim i afirmisanim ličnostima u nomenklaturi vlasti Knjaževine i Kraljevine Crne Gore iz Mrkojevića (Mrkovića) nalazio se i barjaktar crnogorske vojske, a od 1880. (prema nekim podacima od 1886), do 1910. godine (kada je penzionisan), komandir mrkojevićkog bataljona crnogorske vojske Jusuf Ibrahimov (Braimov) Barjaktarević. On je jedno vrijeme bio i kapetan Mrkojevićke kapetanije u okviru države Crne Gore.

Rođen je u Veljem Selu 1850. godine, a umro je prirodnom smrću 4. oktobra 1913. godine u rodnom kraju. On je, kao i njegov otac barjaktar Ibrahim (Braim) Barjaktarević, pokazivao konstantnu lojalnost i privrženost crnogorskoj državi i njenom suverenu knjazu Nikoli I Petroviću Njegošu, od vremena ulaska Mrkojevića u sastav moderne i proširene države Knjaževine Crne Gore (faktički od 1877/78, a zvanično, nakon konačnog razgraničenja, 1884. godine). Barjaktar i komandir crnogorski Jusuf Barjaktarović bio je permanentno, do smrti, odani musliman, ispovjednik islamske vjere, dosljedni crnogorski lojalista i patriota.

Interesantno je da je 1881. godine barjaktar Jusuf Barjaktarević govorio o svojim saznanjima i shvatanju porijekla bratstva u Mrkojevićima, kojemu je pripadao, tvrdeći da su njegovi preci Barjaktarovići porijeklom iz plemena Pipera u okolini Podgorice i da su sa tog područja došli u Mrkojeviće (Mrkoviće). Mi tu njegovu tvrdnju, izrečenu 1881. godine, ne možemo, ni potvrditi, ni negirati, u istoriografskom pogledu, ali smo dužni reći da ona spada u domen usmenih istorijskih izvora (narodnog predanja), bez, još uvijek, mogućnosti provjere u primarnim i prvorazrednim pisanim istorijskim izvorima.

Prema našim raspoloživim podacima, ne i kategoričkoj tvrdnji, direktni prađed barjaktara Jusufa Barjaktarevića, zvao se Krsto, a Krstov sin Dabo, koji je prešao sa pravoslavlja na islam oko 1750. godine i koji je uzeo, nakon dobrovoljnog prijema islamske monoteističke religije, novo muslimansko ime Sinan. Sin Sinanov bio je Ibrahim (Braim), a njegov sin Jusuf. Sin barjaktara Jusufa dobio je ime po đedu i zvao se Ibrahim.

Takođe, od značaja je da istaknemo da prezime Barjaktarević iz Mrkojevića, konkretno govorimo, ima statusno porijeklo, smisao i značenje, odnosno, da je nastalo tako i po tome što su preci Jusufa Barjaktarevića iz Mrkojevića (Mrkovića) bili barjaktari, prvo osmanske (turske) vojske, a potom i crnogorske vojske, a to zvanje i položaj se u vojnoj i političkoj hijerarhiji i strukturi, po pravilu i običajima, nasljeđivalo od predaka i prelazilo je na potomke.

Naime, u ovom kontekstu je od značaja citirati dio iz zapisa crnogorskog diplomate Mitra Petrovog Plamenca, koji u putopisnom tekstu iz 1881. godine, nastalom nakon njegove višednevne posjete Mrkojevićima, konstatuje, u podnaslovu „Kuća barjaktara Dabovića”, i sljedeće: „Do 1877. g. nalagao je barjaktar badnjake i nosio zavjet u crkvu sv. Ilije. Ta ista kuća slavila je Ilin-dan. Prađeda barjaktarova zvali su Krsto, a sin Krstov bio je već Turčin i zvao se Dabo (inače Sinan) (Ispravno bi bilo reći, i u skladu sa istorijskim činjenica mada se Dabo islamizirao, ali etnički nije bio Turčin, već podanik Osmanskog carstva, kojemu su tada Mrkojevići u teritorijalnom i državnom smislu pripadali). Barjaktar Jusuf (Jusuf Barjaktarović/Barjaktarević, sin barjaktara Ibrahima, bio je i kapetan Mrkojevićke Kapetanije u sastavu Knjaževine Crne Gore) kaže da su njegovi stari došli iz Pipera, ali mi nije moga kazati od koje kuće tj. ne moga kazati svoje rođake, koji su ostali u Pipere i koji se tamo danas nalaze. Isti barjaktar Jusuf Ibrahimov kaza da ima u Mrkojeviće 1200 vojnika i da su prestali nalagati badnjake usled toga, što je kajmakan zabranio; a i hodže su radile u istome smislu. Svi Mrkojevići nalagali su badnjake do 1853, (Omer-pašine) godine (Faktografska greška je u pitanju. Prvi napad osmanske vojske na Crnu Goru pod zapovjedništvom Omer-paše Latasa bio je 1852. godine, a ne 1853), a od tada dostinja su nalagali, ali samo krijući jedan od drugoga, bojeći se da ne reče jedan drugome: kaurine“.

U ovoj naraciji, koja je kratki osvrt na biografiju barjaktara Jusufa Barjaktarevića, od važnosti je navesti i podatak da se u nekrologu Jusufu Barjaktareviću, objavljenom 1913. godine u „Glasu Crnogorca” nalazi tvrdnja da su mrkojevićki Barjaktarovići iz Veljeg Sela (neposredni preci Jusufovi), porijeklom od bratstva Bilića i da su se u XVI vijeku tako zvali (prezivali).

Mi nijesmo u prilici da potvrdimo ili demantujemo tu tvrdnju, budući da o tome još uvijek ne raspolažemo relevantnim istorijskim izvorima, ali smo dužni reći da je moguće izvjesnija i pouzdanija konstatacija, koja se nalazi u zapisu Mitra P. Plamenca iz 1881. godine, da su Barjaktarevići, konkretno porodično stablo Jusufa I. Barjaktarevića, porijeklom od starog bratstva Dabovića iz Mrkojevića. Odnosno, da je vjerovatno (u pitanju je ipak, djelimično osnovana, pretpostavka) da od Dabovića iz Mrkojevića potiču Barjaktarevići, takođe iz Mrkojevića, od kojih su bili istaknuti barjaktari Ibrahim (Braim) i sin mu Jusuf Barjaktarević, i to u vrijeme postojanja Knjaževine Crne Gore i vladavine knjaza – a od 1910. godine kralja Nikole.

Utoliko prije, što se u Defteru Skadarskog sandžakata iz 1485. godine, kad su Mrkojevići već bili potpali (od 1479), pod upravu Osmanskog carstva, a direktno vezano za tadašnji i taj popis i nahije Mrkojevići (Mërkodlar), pominje pet puta na različitim, posebnim, mjestima u istome defteru, ime Dabo, i to u smislu da ono označava pojedinačne pripadnike pet zasebnih porodica, te smo, mišljenja da je moguće da su neki od pripadnika tih pet porodica mogući krvni i porodični preci barjaktara i komandira Jusufa Barjaktarevića. Takođe, mišljenja smo da su od tih navedenih pet poimeničnih Daba (Dabo) iz osmanskog deftera 1485. godine, u stvari Dabovići u Mrkojevićima, a moguće i da su i znatno ranije njihovi preci bili u Mrkojevićima, ali to je otvoreno pitanje za dalja istraživanja.

Rekli smo već da je Jusuf I. Barjaktarević iz Veljeg Sela bio od 1880, a prema drugim podacima od 1886. godine komandir mrkojevićkog bataljona crnogorske vojske. On se više decenija nalazio na tome položaju. Kad je umro 4. oktobra 1913. godine, u 63. godini života, nekrolog povodom smrti objavio je „Glas Crnogorca“, sa Cetinja 12. oktobra 1913. godine.

Taj nekrolog komandiru Mrkojevićkom Jusufu Barjaktareviću, glasi:

„Jusuf Barjaktarević. Pišu nam iz Mrkojevića: 4. ov. mjeseca umro je komandir mrkojevićki Jusuf Barjaktarović.

Kuća Barjaktarovića bila je od davnina u Mrkojevićima jedna od prvih kuća, jer su iz te kuće bili barjaktari plemena. Prije su se zvali Bilići i jedan od njih odlikovao se u boju Turaka sa Mlečićima oko gradića Šasa (Svača), da su ga Turci postavili za barjaktara, što je u ovo doba značilo za starješinu plemena mrkojevićskog. To je bilo oko 1570. godine.

Barjaktarovići su se poturčili oko 1750. godine, ali za dugo vremena držali su stare običaje i slavili slavu (Spasov-dan).

Najznatniji od njih bio je Braim Barjaktarović, otac pokojnog komandira Jusufa.

Pokojni Jusuf rođen je 1850. godine. Kao mladić, ispred prvog rata, učestvovao je uz svojega oca u svima četovanjima oko Sutormana i Sozine, gdje se pokazao kao hrabar.

Poslije rata NJ.V. Gospodar, cijeneći važnost kuće Barjaktarovića, postavio je 1880. godine Jusufa za komandira mrkojevićskog, koju je dužnost pokojnik vršio svjesno i odano do nazad tri godine kada je stavljen u penziju.

Pokojni Jusuf bio je dobar i čestit domaćin, i jedan između najodanijih Muslimana Prijestolu i Otadžbini. Alah rahmet elejsen”.

Nekoliko istaknutih Mrkojevića bili su bataljonski barjaktari knjaževske i kraljevske crnogorske vojske. U tom smislu pored Jusufa Barjaktarevića neophodno je pomenuti da su barjaktari iz Mrkojevića u okviru Crmničko-primorske brigade crnogorske vojske u sastavu Barskog bataljona bili Nikola Andrović i u rezervi Božo Andrović, a u okviru Mrkojevićkog bataljona januara 1914. godine njegovi barjaktari bili su Jusuf Perazić i Smail Bošković. Božo Andrović iz Mikulića (pleme Mrkojevići) za vrijeme jubileja 1910. godine, prilikom uzdizanja Knjaževine Crne Gore na rang Kraljevine i proglašenja knjaza Nikole za kralja odlikovan je Danilovim ordenom V stepena. Tokom Prvog svjetskog rata od 1914. godine Nikola Andrović je bio bataljonski barjaktar crnogorske vojske. U ovom kontekstu je od važnosti istaći da su u srezu barskom prema statistici penzionisanih crnogorskih barjaktara 1928/29. godine, između ostalih bili iz Mrkojevića barjaktari u penziji Advi Barjaktarović (Barjaktarević) i Smail Bošković.