“O Crnoj Gori i Crnogorcima” knjiga koju je dr Cvetko Pavlović objavio 2006. godine, u čast crnogorske nezavisnosti, je pored ranijeg prevoda na engleski, prevedena i na mađarski jezik. Ovo zanimljivo djelo je, kako podsjeća autor, rezultat višegodišnjeg naučnog istraživanja istorijske prošlosti Crne Gore – od najstarijih vremena do Referenduma o nezavisnosti države 2006. godine.
Knjiga sadrži misli 300 naučnika, filozofa, književnika, putopisaca, državnika, vjerskih velikodostojnika… kroz hiljadugodišnju crnogorsku istoriju sa 1.200 odrednica.
Povod za prevod na mađarski jezik autoru je bila znamenita studija “Crnogorsko pitanje” koju je 1927. godine objavio mađarski naučnik, član Mađarske akademije nauka i umjetnosti dr Jožef Bajza (1885- 1938).
“Ovaj velikan evropske istorije svoga vremena, hrabro, na nepristrasan način, istorijski i naučno utemeljeno, zasniva svoje poglede na nestanak sa istorijske karte Evrope najstarije slovenske države nakon završetka Prvog svjetskog rata, 1. decembra 1918. godine. Kao jedan od malobrojnih evropskih intelektualaca u periodu između dva svjetska rata, dr Bajza Crnu Goru posmatra kroz njenu dugotrajnu istoriju sve do anšlusa Srbiji 1918. godine”, objašnjava Pavlović. On pri tom navodi konstataciju istaknutog naučnika u vezi sa nepobitnim istorijskim činjenicama koje nedvosmisleno ukazuju na velike teškoće sa kojima se mala Crna Gora borila, kao i na kontinuiran proces degradacije tradicionalnih vrijednosti ovdašnjeg naroda.
“Crna Gora je znala da sačuva svoju nacionalnu i državnu individualnost više od hiljadu godina. Istorijski razvoj, geografski položaj, ukrštanje tipova i druge okolnosti utisnule su crnogorskom narodu poseban pečat… Sigurno će doći čas polaganja računa i mala Crna Gora, nakon što prevlada velike teškoće, vaskrsnuće u novi život… Neprijatelji Crne Gore se rado razmeću mišljenjem da Crna Gora, pošto je ekonomski pasivna, nije u stanju da postoji kao nezavisna država. Diokleja je isključivo katoličke vjere još na početku XI vijeka i od 1067. godine ima episkopa sa sjedištem u Baru, Barska biskupija 1256. godine dobija ime “episkopus sclavinensis” što pokazuje da se Zeta smatrala kao rimska avangarda kod Slovena… Izdaja je zaista bila izvršena, ali ne od kralja Nikole, nego od Petra Pešića. General Pešić zauzima danas položaj šefa Generalštaba u srpskoj vojsci. U 1925. i 1926. godini on je štampao izvjesna dokumenta koja se odnose na njegov rad u Crnoj Gori. Iz ovih dokumenata proizilazi da je imao pred očima samo interese Srbije , iskorišćavajući Crnu Goru kada i koliko je mogao. Istina je da su danas crnogorski i arbanaški dva različita naroda, ali je isto tako istina da su oni antropološki, po običajima, karakteru, tradicijama i načinu života bliži nego što su Crnogorci sa Hrvatima, pa i sa Srbima, sa kojima govore isti jezik. Države nastaju snagom i voljom njihovih naroda, a ne po međunarodnom pravu… Crna Gora se mora obnoviti”, podsjeća Pavlović na promišljanja znamenitog mađarskog intelektualca, nazivajući ih “proročanskom vizijom”.
Pavlović objašnjava da je za moto knjige izabrao zapis Grgura Barskog, autora “Kraljevstva Slovena” ili “Barskog rodoslova” iz XII stoljeća.
“Pošto sam zamoljen od vas, ljubljene braće u Kristu i časnih sveštenika svetog metropolijskog sjedišta dukljanske crkve, kao i mnogih patricija, a naročito od mladića grada Bara, koji se ne zabavljaju samo slušanjem ili čitanjem o ratovima, već i učestvovanjem u njima – kao što je to običaj kod mladih ljudi – da ‘Spis o Gotima’, koji se latinski naziva ‘Regnum Sclavorum’ u kome su zabilježena sva njihova djela i njihovi ratovi, prevedem sa slovenskog na latinski jezik, a pošto se osjećam obaveznim prema vašem bratskom dobročinstvu, prisilio sam svoju starost i nastojao da udovoljim vašoj molbi. Ali ipak, neka niko od čitalaca ne misli da sam išta drugo napisao sem kazivanja naših predšasnika i davnašnjih patricija, koja kazivanja su istinitim pripovijedanjem doprla do mene”, prenosi Pavlović zapis Grgura Barskog.
Autor predgovora “O Crnoj Gori i Crnogorcima”, publicista Ivan Jovović ističe da, iako crnogorska bibliografija bilježi slične pokušaje, knjiga dr Cvetka Pavlovića predstavlja vrijedan intelektualni napor u interpretaciji ukupne crnogorske prošlosti.
“Citirana literatura, prikazana u odgovarajućem hronološkom nizu, aktivna je legitimacija autora u prepoznavanju i tumačenju hiljadugodišnje crnogorske povijesnice”, smatra Jovović koji objašnjava da nastanak ove knjige ne možemo sagledati izvan vremenskog konteksta u kojem je nastala.
“U ovoj knjizi svaki Crnogorac može da pronađe segmente vlastite prošlosti, od bitnih istorijskih datuma do običajnih i moralnih shvatanja naših predaka, što je pretpostavka za nacionalnu identifikaciju jednog etnosa. Tematika ukazuje da je nastala kao odgovor na intenzivni proces asimilacije i brutalne devastacije duhovnog i materijalnog nasljeđa crnogorskog naroda. U tom smislu autor je imao cilj da demistifikuje određene nedoumice koje se odnose na crnogorski identitet. Dakle, knjiga je ujedno i svojevrsna poruka onim koncepcijama koje Crnu Goru doživljavaju kao provinciju Dušanovog carstva ili vjekovnu oslobodilačku borbu crnogorskog naroda posmatraju kroz prizmu međuplemenske pljačke i hajdučije”, podvlači Jovović.
Recenzent ukazuje da sadržina publikacije omogućava da prosječan čitalac (kome je prventstveno i namijenjena) prepozna duhovno- državnu vertikalu Duklja- Zeta- Crna Gora, odnosno tekovine tri civilizacijska kruga koji stoljećima egzistiraju na crnogorskom prostoru.
“Knjiga obuhvata značajna zapažanja stranih autora, koji sa naglašenim respektom govore o Crnoj Gori, njenom narodu, kulturi, prirodi i drugim osobenostima ovog prostora. Takođe, autor se odlučio da prezentira i kritičke stavove proizašle iz naučnog i javnog angažmana aktuelne crnogorske intelektualne elite, u namjeri objektivnog sagledavanja karaktera crnogorske države i društva”, navodi Jovović.
Knjigu “O Crnoj Gori i Crnogorcima” je izdala Dukljanska akademija nauka i umjetnosti. Izdanje na mađarskom jeziku već se nalazi u Mađarskoj akademiji nauka i umjetnosti i Mađarskoj nacionalnoj biblioteci u Budimpešti.
Dr Cvetko Pavlović rođen je u Baru 1951. godine. Doktorsku disertaciju “Mjesto i uloga interno raseljenih lica” odbranio je na Fakultetu civilne odbrane Univerziteta u Beogradu 2005. godine. Pored naučnoistraživačkog rada u oblasti zaštite životne sredine i međunarodnog humanitarnog prava bavi se i paremiologijom i paremiografijom- sakupljanjem narodnog stvaralaštva (poslovica i izreka, narodnih pjesama, kletvi, običaja, vjerovanja, legendi, kao i maksima i sentenci). Učestvovao je na više naučnih skupova i simpozijuma u zemlji i inostranstvu. Sarađivao je sa brojnim listovima i časopisima u zemlji i regionu. Bio je aktivni član Pokreta za nezavisnu Crnu Goru. Član je Matice crnogorske, Saveza Udruženja boraca NOR-a i antifašista Crne Gore, kao i Rumunskog društva za etnografiju i folklor Vojvodine. Autor je više od deset knjiga i publikacija. Od strane Predsjedništva SFRJ odlikovan je Medaljom rada. Dobitnik je priznanja Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju- OSCE 2002. godine, kao i brojnih društvenih priznanja. Živi i radi u Baru.
