U sklopu 34. Barskog ljetopsa, sinoć je na Trgu Vadimira i Kosare publika bila u prilici da pogleda film „Dan četrnaesti“. Ovaj klasik jugoslovenske kinematografije reditelja Zdravka Velimirovića i scenariste Borislava Pekića, koji je Crnogorska kinoteka restaurisala zajedno sa Jugoslovenskom kinotekom, prikazan je nedavno na 74. Međunarodnom festivalu u Kanu, u programu Kan Klasiks.
O filmu, kinematografiji doba u kojem je nastao, te liku i djelu čuvenog reditelja Zdravka Velimirovića govorili su njegov sin Maden Velimirović, filmski kritičar i književnik Aleksandar Bečanović i rukovodilac arhiva Crnogorske kinoteke mr Nemanja Bečanović.
Moderator večeri, Aleksandar Bečanović istakao je na početku da se radi o izuzetno intrigantnom ostvarenju koje zaslužuje nova i drugačija čitanja.
“Pođimo od tog glavnog konteksta da je ‘Dan 14.’ filmski klasik. Klasici imaju tu sposobnost da prevaziđu kontekst u kojem su nastali, da budu svježi bez obzira u kojuj interpretativnu vizuru ih stavite. Mislim da ovaj film zaslužuje da bude iščitan na drugačiji način jer može da nam pruži uvide u funkcionisanje jugoslovenske kinematografije. Ako bih pokušao da se igram riječima rekao bih da ono što čini ovaj film klasičnim je modernizam. Obično se, modernizam u literaturi u jugoslovenskom filmu većinom vezuje za takozvani ‘crni talas’ koji je tada ponudio nove teme i stavio fokus na društvene grupe koje su do tada bile nereprezentovane u kinematografiji tog doba“, ispričao je Aleksandar Bečanović .
Njega je posebno fascinirao način na koji je reditelj Zdravko Velimirović (a to mu je debitantski dugometražni film) “vrlo precizno i intrigantno tematizovao urbanitet, i to na nivou ikonografije ali i protagonista- likova.”
“ U to doba jugoslovenska kinematografija je reprezentovala stav da je ‘Jugoslavija zemlja radnika i seljaka’ i, onda se pojavljuje ‘Dan 14.’ film koji nudi potpuno drugačiju vrstu likova. Svi ti likovi su urbani, (bez obzira što su to zatvorenici koji idu na odmor 14 dana) zaokupljeni su nekim problemima koji nisu toliko vezani za ekonomsku situaciju (što je crni talas preferirao). To je onda podrazumijevalo da se čak na nivou same filmske slike, odnosno ikonografije, dobije potpuno drugačiji pejzaž. To je pejzaž grada, kultivisanih likova, onoga što bi se u nekom drugom kontekstu zvalo buržoazija, odnosno visoka srednja klasa. Sam način interpretacije stvarnosti je potpuno drugačiji, stilizovaniji, suptilniji i vezuje se na čvršći način za one važne tendencije u evropskom filmu toga doba” kazao je Aleksandar Bečanović i dodao da je posebno zanimljiv i način na koji Velimirović pokušava da pronađe drugačiju vrstu metaforike nego što je to bilo karakteristično za to doba odnosno “metaforike koja funkcioniše unutar kadra”.
O ovom ostvarenju govorio je i Zdravkov sin, takođe režiser Mladen Velimirović.
„Lijepa tema koja oplemenjuje. Prvi blago kritički film onog vremena. Ne pripada crnom talasu, moda je bio uvod u taj crni talas. Tako je izrađen da se ne umanjuje ni malo filmska estetika zato što je on kritički film“, smatra Mladen Velimirović i naglašava da je najljepše kad se stvara iz ljubavi i kad se filmovi prave sa čistim entuzijazmom.
On je podsjetio i da se njegov otac specijalizovao za filmove 1957. godine u Parizu.
„U ovom filmu ima i francuskog stila, a ovo je njegov prvi igrani film. Prije toga je napravio nekoliko dokumentaraca. Nakon njegove specijalizacije nije prošlo ni tri godine, a on je napravio prvi igrani film ‘Dan 14.’ i uspio da se tako mlad, nađe u zvaničnoj konkurenciji Kanskog festivala što je jedno veliko priznanje“, ispričao je Velimirović i dodao da je ovogodišnje ponovno prikazivanje ovog filmskog klasika u Kanu uzdiglo crnogorsku kinematografiju.
„Nadam se da će biti i novijih filmova iz Crne Gore koji će biti uvršteni na Kanski festival“, naglasio je Velimirović dodajući da vlada interesovanje da se ovo ostvarenje prikaže na još nekim festivalima u svijetu.
U filmu „Dan 14.“, koji je nastao u produkciji Lovćen filma 1960. godine, pratimo četiri zatvorenika koji, zbog dobrog vladanja, dobijaju dvije sedmice boravka na slobodi. Situacije u njihovim životima se komplikuju kako se bliži dan povratka u zatvor, dan četrnaesti. Glavne uloge igraju: Nikola Popović, Karlo Bulić, Slobodan Cica Perović, Dušan Janićijević, Olga Spiridonović i Mira Stupica. Zanimljivo je da je prije tačno 60 godina ova drama bila je u trci za Zlatnu palmu.
Mr Nemanja Bečanović je kazao da je film na inicijativu direktora Crnogorske kinoteke Andra Martinovića digitalno restauriran i predložen za Kan Klasik.
„Žiri iz tog dijela festivala prepoznao je ‘Dan 14.’ kao važan film koji opet treba da ima novi život na Kanskom festivalu“, naglasio je Bečanović i objasnio kako je došlo do procesa restauracije originalnih negativa koje je čuvala Jugoslovenska kinoteka.
„Film je bio u dobrom stanju. Inače, filmovi koji su snimljeni na acetatnoj podlozi iz tog doba, od 50-tih do 90-tih godina, su u stanju propadanja. Tako da će svi filmovi snimljeni u tom periodu kad – tad nestati. Mi možemo samo da im procesom konzervacije usporimo to propadanje. Film ima svoj život i doživjeće u jednom trenutku, nažalost svoju smrt. Ono što može da spasi taj film je da se u jednom trenutku ozbiljno digitalizuje i na taj način se prebaci u novi format“, zaključuje Bečanović.
34. Barski ljetopis se nastavlja večeras u 20 sati i 30minuta, kada će u sklopu segmenta bARS na korzou biti otvorena izložba fotografija „Bar.Ljudi.“ Ovom izložbom se nastavlja niz aktivnosti na očuvanju i promociji kulturno-umjetničkog nasljeđa barske opštine. Postavku potpisuju NVO Mediteran Multimedia i Media Pro – Foto studio “Petović”. Ova izložba je svojevrsni poklon nevladinog sektora svome gradu i Ljetopisu kao najvažnijoj kulturnoj instituciji, jer je na prikupljanju i izradi fotografija radio tim od dvadesetak ljudi iz svih sfera javnog života Bara. Publika će imati priliku da od večeras do kraja festivala 6. avgusta, na korzou pogleda 180 fotografija nastalih od 1908-1990.godine. Izlaganje na otvorenom fotografija ljudi koji su obilježili dalju i bližu prošlost grada i opštine, omogućiće da što veći broj Barana i njihovih gostiju zakorači u svojevrsni vremeplov.
Pozorišni program se takođe nastavlja večeras u 21.30h kada se na sceni u Starom gradu igra koreodrama „U amanet“. Ova predstava je premijerno izvedena 3. aprila u Dodestu, u KIC “Budo Tomović” u Podgorici. U koreodrami Tamare Vujošević Mandić propituje pojam straha kroz patološki odnos majke i kćerke: posesivnost, strah i sadizam majke i kćerkina introvertnost i čežnja za slobodom. U predstavi igraju glumica Julija Milačić Petrović Njegoš i balerina Ana Babac. Dramaturškinja je Stela Mišković.
