Kada mi je Milan Vujović predložio da se priključim velikom broju naših sugrađana koji su pisali o Baru u hodnicima sjećanja, bio sam počastvovan, ali sam istog trenutka shvatio koliko će to biti teško i odgovorno. Odakle početi: od zgrada Prvoborca, bioskopa, omladine, izviđača, Kulturnog centra, zemljotresa. Toliko tema, a prostor ipak ograničen. Svaki segment zaslužuje posebne hodnike sjećanja. Većinu ovih tema su već drugi autori dobro i slikovito prikazali, pišući o svojim sjećanjima. Siguran sam da mi nećete zamjeriti što sam u ovim mojim hodnicima odlučio da nešto više kažem o izviđačima u Baru, jer je to nešto što je obilježilo moj život i još traje.
Najviše mojih dječačkih sjećanja je vezano za doseljenje moje porodice u zgrade Prvoborca početkom šezdesetih. Kao što znaju svi stari Barani, ove zgrade su imale posebno mjesto u ovom gradu. O tom periodu odrastanja ne bih ovom prilikom, samo mogu reći da sam imao lijepo, veselo i srećno djetinjstvo.
Sedamdesetih godina u Baru je stasala jedna poslijeratna generacija, ambicioznih mladih ljudi željnih dokazivanja. To su bili mladi koji su imali novu viziju izgradnje zemlje, a na njihovom čelu je bio Rajko Nikezić, kao predsjednik omladine. Pored njega tu su bili Gano Šlaković, Vaso Milić, Marko Lukšić, Radomir Pusko Jovetić i mnogi drugi. E, taj Pusko je živio u jednoj od zgrada Prvoborca i doprinio da se u našem naselju formira omladinska organizacija, koja nedugo poslije toga prerasta u najaktivniju u gradu. Ona je brojala preko 20 omladinaca, a nosioci većine aktivnosti su bili braća Pusko i Luka i sestra Seka Jovetić, Ranko i Zoran Vujačić, i sestra Lidija Lilica, Mijo, Drago i Vesko Ulama, Luka i Brano Zenović, Vesko, Bobo i Baćko Živanović, Mićo i Tanjo Masoničić, Momo Stolić, Miško Šobić, Dragoslav Vukmanović, Nikola Miko Popović, Igor Rems, Brano Drašković, sa Murvice braća Peroč – Savo, Nikola i Milo Bobo.
Kao što vidite, u tim početnim aktivnostima je mali broj djevojaka. Tek kasnije, sredinom sedamdesetih, pridružuju nam se neke djevojke. Da bi kvalitetno mogli da radimo, osposobili smo podrumske prostorije za naš klub i postali dobro organizovana grupa mladih ljudi. Naravno, sport nam je bio prioritet. Počeli smo da se ističemo jer smo bili često pobjednici na gradskim turnirima. Posebno zadovoljstvo je bilo kada smo dobili tadašnje lidere, ekipu Pristana, koju su činili sve tada poznati fudbaleri prve ekipe “Mornara”: Mikica Mašanović, Vuksan Vujačić, Draško Perović i drugi. Organizacija se širila i prihvatala mlade iz naselja Stara Ambulanta, Sokolana i dio Polja.
Prva djevojka – predsjednica naše organizacije je bila Radmila Cica Pavlović (Čalović). U tom periodu smo organizovali „Prvi glas Bara” na kojem je pobijedila Ljilja Jelenić (Vujović). Muzičku podršku smo imali od tada aktuelnog VIS „Veseli dječaci”: Zoran Vojvodić, Saša Brajović, Novak Noco Brajović, Brano Brnjada i naravno Miki Jelenić, koji je tada bio kapelnik gradske muzike i za tu priliku za učesnike komponovao nekoliko pjesama.
U to vrijeme omladina Bara je masovno išla na radne akcije širom naše zemlje i naravno veliki broj naših članova je prošao kroz brigade „Branko Čalović” i „Vladimir Popović Španać”.
U tim godinama mnogo toga se mijenja u našem gradu i našem naselju. Pristan se seli radi izgradnje Luke Bar, grad se razvija. Formira se novi centar grada. Otvaraju se novi Dom kulture, Dom zdravlja, Pošta, gimnazija se seli sa Raskrsnice na sadačnju lokaciju, omladina grada je sve organizovanija, brojne su kulturno-sportske manifestacije sa njenim potpisom. Dobrom organizovanju omladine značajno je doprinio, svojim dolaskom za predsjednika Saveza socijalističke omladine Bara, Slavko Bakić, koji je uz podršku tadašnje društveno-političke zajednice uspješno vodio ovu organizaciju nekoliko godina, tako da je postala jedna od aktivnijih u Crnoj Gori.
U ovom periodu počinje prva priča o izviđačima. Nešto novo, većini nepoznato. Naime, profesorka Branka Korać, profesor Peko Šoć i njegova kćerka Lovćenka Lola (Popović) su 1974. godine pokušali da pokrenu izviđačku priču, ali je ona tek naredne godine sprovedena.
Nakon niza priprema i dogovora društveno-političkih struktura, na zajedničkom sastanku Izvršnog odbora SO, Opštinskog komiteta SK, Socijalističkog saveza radnog naroda i Predsjedništva Opštinskog komiteta Saveza socijalističke omladine, održanom 27. marta 1975. godine, odlučeno je da se formira Inicijativni odbor za osnivanje Izviđačkog odreda u Baru. U njegovom sastavu su bili Kosta Popović kao predsjednik, Slavko Bakić, Branka Korać, Svetozar Jovetić, Džemal Husić, Milenko Rajović, Miodrag Vučićević, Husein Maršić, Vojo Banović i Selvija Ramić sada Mustafić.
Poslije manje od mjesec dana, 17. aprila 1975, održana je Osnivačka skupština, na kojoj je donešena odluka da se formira Izviđački odred „24. novembar”.
Odmah nakon Skupštine konstituisani su organi odreda, ja sam izabran u Starješinstvo koje su činili: predsjednik Džemal Husić, sekretar Svetozar Bato Jovetić, članovi Nikica Niko Vuksanović, Nikola Unkašević, Čedo Sjekloća, Slavko Bakić, Vojo Banović, Dimitrije Pavlović, Radmila Pavlović (Čalović), Miodrag Mišo Leković i krenuli smo u prve aktivnosti. Odmah smo formirali organizacione jedinice – čete i vodove u Gimnaziji, Poljoprivrednoj školi, Luci Bar, Starom Baru, Crmnici, Polju. Koliko smo bili motivisani da ova naša organizacija uspije, sami smo kupovali uniforme. Maja 1976. pristigle su prve uniforme (košulja, marama i oznake), kupljene kod Ekonomata Saveza izviđača Hrvatske za 248,50 dinara, što je za ono vrijeme bila prilična svota. Uniforme je iz Zagreba donio Svetozar Bato Jovetić.
Već 1976. počinju prve odredske aktivnosti. Prvi školovani izviđački kadrovi u odredu „24. novembar” bili su Svetozar Bato Jovetić i Branislav Brano Milić, koji su te godine na poziv Odreda Izviđača „Stevan Sinđelić” i „Partizan” pohađali Vodnu školu Saveza izviđača Srbije u Nišu.
Imali smo čast da budemo u organizaciji dočeka „Plavog voza”, prvog na pruzi Beograd – Bar, kojim je u Bar doputovao Josip Broz Tito, 30. maja 1976. godine, što je u to vrijeme za naše članove bilo vrlo značajno.
Prvo logorovanje Odreda je održano u Čanju 5. i 6. juna 1976, a prva Vodna škola uz desetodnevno logorovanje u Dobroj Vodi, avgusta iste godine. Obuka je izvođena na zavidnom nivou. O svemu što se dešavalo na vodnoj školi svjedoče mnoge fotografije i sveska koju je sačuvala Ljilja Jelenić (Vujović).
Jedna od prvih takmičarskih akcija Odreda je bilo učestvovanje na „Aprilskim susretima” u Makedoniji, čiji je glavni organizator bio bratski izviđački odred „Maršal Tito” i odred „Blažo Jokov Orlandić” iz Skopja. Mi smo učestvovali sa ekipom od pet planinki i pet izviđača. Ženska ekipa: Mira Prentović, Lidija Sulejmanović, Ljilja Jelenić, Zorica Crnčević i Lidija Vučinić i muška ekipa: Đoko Perčobić, Peđa Božović, Brano Milić, Nikola Unkašević i ja. Ovo napominjem jer je većini od nas ovo bio prvi susret sa velikim gradom (većina nije prošla dalje od tadašnjeg Titograda). S obzirom da je to bila prva akcija tog karaktera, postigli smo izvanredan uspjeh – u ukupnom plasmanu od 30 ekipa bili smo peti, a u paljenju logorske vatre pojedinačno prvi. Nakon ove akcije uslijedio je buran izviđački život Odreda koji traje i dalje.
Od osnivanja Odreda prolazio sam mnoge obuke, sticao sva neophodna izviđačka znanja, preuzimao odgovornost i rukovodio jedinicama sve do funkcija načelnika i starješine odreda. Tada su to su bile brojne jedinice, tako da je Odred imao ponekad i dvjesta članova. Kasnije sam preuzimao i funkcije u Savezu izviđača Crne Gore i kao generalni sekretar Saveza 2008. godine, bio u delegaciji prilikom prijema Saveza u Svjetsku organizaciju Skauta WOSM na Svjetskoj konferenciji skauta u Južnoj Koreji, gdje sam bio i nakon 15 godina od prijema, 2023. godine.
Mogu samo da kažem da je to bila jedna škola života, a boravak i rad u Odredu makar na kratko je ostavljao dubok trag u sjećanju mladih – prijateljstva koja su se sticala u samom Odredu i širom naše tadašnje države i dan danas traju. Sve te aktivnosti koje smo mi tada organizovali danas se zovu neformalno obrazovanje, a ja mogu reći da smo se mi ozbiljno bavili i bavimo vaspitanjem mladih generacija. Sa ponosom mogu da podsjetim na brojna istraživanja koja su sprovođena među mladima koja govore o tome da u ovoj organizaciji nije bilo devijantnih ponašanja. Svjedoci smo da se danas mnogi političari i poznate ličnosti u svijetu rado sjećaju i sa ponosom ističu svoj boravak i članstvo u skautskoj – izviđačkoj organizaciji.
Koliko smo bili ozbiljna i dobro organizovana organizacija, govori da smo se odmah nakon katastrofalnog zemljotresa od 15 aprila 1979. godine, koji je zahvatio Crnogorsko primorje, samoinicijativno stavili na raspolaganje (ljudstvo i opremu) opštinskom Štabu civilne zaštite. Članovi našeg Odreda bili su prvi da pomognu u postavljanju šatora kao privremenih kuća. Samo nekoliko sati nakon zemljotresa formirana je Omladinska radna brigada „Branko Čalović”, većinom od članova Odreda.
Prvih dana izviđačima su se priključili mnogi mladi ljudi iz Bara, koji nisu bili naši članovi, ali su željeli da zajedno sa nama organizovano pomognu postradalima. Odmah smo se uključili u pružanje pomoći nastradalom stanovništvu, ističući se izuzetnim samoprijegorom i požrtvovanjem. Ustupili smo svoju imovinu koja se nalazila u Čanju (šatore, ćebad i ostalo) Opštinskom štabu Civilne zaštite Opštine Bar. Nesebično, sa puno entuzijazma, pristupili smo montaži šatora za bolesnike u gradskoj bolnici. Dan nakon zemljotresa, barskim izviđačima su se pridružili i izviđači iz Beograda. Tako masovni i dobro organizovani, izvanredno smo obavljali svoje zadatke i u velikoj mjeri doprinijeli da se normalizuje život stanovnika, posebno bolesnika u bolnici. Svoju pomoć su ponudili i izviđači iz Sarajeva, a izviđači iz Titograda su dali svoj veliki doprinos pri pomaganju stanovnicima Crmnice.
Za svoj rad, organizovanost, požrtvovanost u najtežim trenucima za grad, Izviđački odred „24. novembar” je od Saveza izviđača Jugoslavije dobio posebno priznanje „Zlatni javorov list”, a od Opštine Bar najveće Opštinsko priznanje – Nagradu oslobođenja Bara, kao i „Srebrni krst” Crvenog krsta Jugoslavije. I pored svih teškoća u radu, u Odred je učlanjen veliki broj članova, posebno mlađeg uzrasta. Sve vrijeme smo imali podršku Omladinske organizacije Bara, radili smo u njihovim prostorijama, do 1981. godine kada smo od Opštine zajedno sa ostalim društvenim organizacijama dobili prostorije u baraci nekadašnje vatrogasne jedinice, gdje smo smjestili opremu i arhivu koju smo posjedovali. Kao što sam pomenuo, naša oprema je podijeljena sugrađanima, ali smo je mi vrlo brzo obnovili i kako tada – tako i danas sva naša oprema je uvijek u funkciji zbrinjavanja ljudi kojima je potrebno – poplave, sniježni nameti i dr.
Društvene promjene dovele su do toga da nekada važne i potrebne društvene organizacije postanu nevladine organizacije i da zavise od projektnih aktivnosti i milosti donatora. Uglavnom se radilo i radi volonterski. Ipak, zahvaljujući razumijevanju opštinskog rukovodstva i našem kontunuiranom radu nisu nam oduzete prostorije kao drugima, već smo dobili prostor na korišćenje – najprije u staroj školi „Meksiko“, a zatim u zgradi Crvene banke, gdje i sada radimo.
Glavni problem odreda je osipanje članstva zbog odlaska na školovanje van Bara, no ipak zahvaljujući entuzijazmu ljudi koji rade u Starješinstvu Odreda uspješno se održao punih, još malo, pedeset godina.
Sa ponosom mogu da kažem da su članovi našeg Odreda među najaktivnijim izviđačima u Crnoj Gori, o čemu svjedoče mnoga priznanja, a da starješine našeg odreda aktivno učestvuju u radu Saveza izviđača Crne Gore.
„Možda nijedan psiholog neće uspeti da objasni zašto su izviđači listom dobri ljudi. Tu nema pravila, nema recepta, tu postoji klima, nešto što formira i svest i savest, neka posebna toplina, neka lepa svetlost u očima. Biti izviđač, to znači u samom sebi biti zdrav, običan, pravedan, sanjar, poeta i drug. U ovoj sveopštoj jurnjavi za egzistencijom, u ovim ekcesima koji tu i tamo zahvataju mlade, izviđači su ona bela strana mladosti. Čista strana mladosti!“ (Miroslav Mika Antić)
I kao što naš moto kaže:„Jednom izviđač uvijek izviđač”, od 7 do 77 godina, ja ću, po svoj prilici, biti još nekoliko godina ili ću probiti tu granicu. Ponosan sam što sam sa mnogim mladim ljudima, među kojima su moji sinovi uvijek, bio na čistoj strani života.
Koliko je izviđaštvo obogatilo moj život, kroz divna prijateljstva, upoznavanja novih zemalja, novih kultura od Evrope do Azije, biće predmet neke druge priče.
