Današnji datum jedan je od najznačajnijih u istoriji Bara – prije tačno 120 godina, 3. avgusta 1904. godine, puštena je u rad prva radiotelegrafska stanica u Crnoj Gori, ali i na Balkanu.
Dobila je naziv “Volujica”, po brdu na kome je bila smještena stanična zgrada sa opremom, i antenski sistem od dva rešetkasta stuba visine pedesetak metara i žičane antene između njih, a bila je u vezi sa radiotelegrafskom stanicom u Bariju (Italija) koja je imala ime “San Kataldo”.
Instaliranju radio-telegrafske stranice prethodio je dogovor Uprave pošta i telegrafa Crne Gore, Uprave pošta i telegrafa Italije i italijanskog naučnika, Guglielma Marconija, koji su petog maja te godine sklopili u Londonu “Ugovor o instalaciji i eksploataciji jedne radiotelegrafske stanice za javnu upotrebu u Baru”. Od strane Marconijeve “Wireless Telegraph S Signal Co” ugovor je potpisao lično italijanski naučnik koji je pet godina kasnije dobio Nobelovu nagradu za fiziku. Predstavnik italijanskih pošta i telegrafa bio je ministar Scalla Stelluti, a za knjaževsku Vladu Crne Gore Ugovor je potpisao Upravnik pošta i telegrafa Jovo Popović.
Svečanosti puštanja u rad radio-stanice prisustvovao je knjaz Nikola Petrović uz ministre, a od predstavnika kompanije tu je bio i sam Marconi, kao i markiz Cusani. Proslava je upriličena i sa druge strane Jadrana, u Bariju.
O otvaranju stanice na Volujici je “Glas Crnogorca” opširno pisao: “Nj.Kr.V Gospodar u pratnji ministra vojnog g.vojvode Plamenca, ministra inostranih djela g. vojvode Gavra Vukovića, ministra finansija g. Lazara Mijuškovića, italijanskog poslanika g. markiza Kuzanija, austro-ugarskog ministra g. barona od Kun i više druge gospode krenuo je 19 o. m. (stari kalendar – prim. aut.) u Bar i istoga dana stigao tamo. Sjutradan blagovolio je nj. kr. vis. Gospodar primiti g. Markonija u naročitu audijenciju u dvorcu nj. kr. vis. knjaza Nasljednika, Topolici.
Već u ranu zoru okupilo se na Volujici, na kojoj je štacija podignuta, hiljadama naroda, kako iz mjesta i okoline mu, tako i iz susjednih pograničnih krajeva. U 9 sati iz jutra stigao je tamo nj. kr. v. Gospodar s pratnjom i dočekan je od okupljenog naroda najburnijim ovacijama“.
Nakon izvršenog crkvenog obreda vojvoda Gavro Vuković održao je govor na koji mu je odgovorio markiz Cusani, a sam Marconi zahvalio se knjazu Nikoli na lijepom dočeku i ukazanim počastima. Nakon ovoga, slijedio je pregled radiotelegrafske stanice i na kraju se prišlo zakuski u paviljonu naročito podignutom za tu priliku. Prilikom zakuske, knjaz Nikola je nazdravio kralju Italije i poželio sreću i napredak italijanskom narodu, a Marconi, uzvraćajući zdravicu, to isto je poželio knjazu Nikoli i crnogorskom narodu. Drugu zdravicu knjaz je podigao u zdravlje Franca Josifa, vladara susjedne austro-ugarske monarhije. Na kraju su pročitane depeše koje je knjaz Nikola tom prilikom uputio italijanskom kralju, austrijskom caru, ruskom caru i kralju Srbije Petru I.
Crnogorskom suverenu su istog dana na depeše stigli odgovori.
U podne je priređen svečani ručak u Dvorcu u čast Guglielma Marconija. Ručku su prisustvovali, osim naših i italijanskih ministara, i austro-ugarski vice-konzul u Baru, turski konzul iz Ulcinja i viši pomorski oficiri s italijanskog ratnog broda i austrijske topovnjače “Lissa” koja je bila na raspolaganju knjazu. Poslije ručka, knjaz Nikola je s pratnjom otišao na ovu topovnjaču, i sa austro-ugarskim ministrom baronom de Kunom odvezao se na izlet do Ulcinja. Uveče je priređena večera u Dvorcu, na kojoj je knjaz Nikola odlikovao Guglielma Marconija i poslanika Cusanija velikim krstom Danilovog ordena, italijanskog generalnog konzula u Skadru Leonija II st. Danilovog ordena, i markiza Solarija, Marconijevog pomoćnika, III st. istog reda.
Poštansko-telegrafsko odjeljenje uputilo je Saveznoj telegrafskoj kancelariji u Bernu izvještaj da je 3. avgusta 1904. između crnogorske obale kod Bara i italijanske kod Barija “uspostavljen telegrafski saobraćaj Markonijevim sistemom bez žice”.
U istom izvještaju dalje se kaže: “Radiotelegrafska štacija ’Volujica’ u Baru i ’San. Kataldo’ u Bariju ovlašćene su da vrše razmjenu međunarodne telegrafske korespondence, prema odredbama londonskog telegrafskog pravilnika. Telegrafska štacija ’Volujica’ i ’San. Kataldo’ vršiće ograničenu dnevnu službu od 8 sati izjutra do 9 sati uveče po srednjeevropskom vremenu. Telegrami razmjenjeni ovim pravcem nositi će naznačenje – Via Bari”.
Marconi, međutim, nije bio zadovoljan finansijskom stranom radiotelegrafskog prometa, te je Ministarski savjet 8. januara 1908. godine odobrio Poštansko-telegrafskom odjeljenju da preuzme od njega pod najam za tri godine radiotelegrafsku stanicu na Volujici, uz godišnju zakupninu od 2.500 franaka. Isto tijelo je 9. februara 1909. godine dalo dozvolu “Barskom društvu” da otkupi “Volujicu”, s tim da se na stanicama produži radno vrijeme od 7 sati izjutra do pola noći, bez prekida. Tako je isplata prihoda od radiotelegrafske službe stanice “Volujica” od 1. januara 1909. godine vršena, umjesto Markoniju, “Barskom društvu”, sve do njenog uništenja.
Radio stanica je bila u funkciji sve do 8. avgusta 1914. godine, kada su je, u toku Prvog svjetskog rata, austro-ugarske krstarice “Szigetvar” i “Zenta”, razarači “Uskoke” i “Tb72” bombardovali i srušili. Od nje je ostala samo antena, i nikada nije obnavljana. Naredbom crnogorskih vojnih vlasti demontirana je krajem 1914. godine.
Zvanični međunarodni podaci:
Notifikacija radio-telegrafske stanice “Volujica” kod Savezne kancelarije za međunarodni telegrafski saobraćaj u Bernu imala je, juna 1912. godine, sljedeće podatke:
Radiotelegrafska stanica Bar
Naziv: Bar Volujica
Nacionalnost: Crnogorska
Geografski položaj: Sjeverna širina 42°08
Istočna dužina 19°07
Vazdušna orijentacija: Bar – Bari
Pozivni znak: Man
Normalni domet: km. 200
Sistem radiotelegrafa: Markoni
Vrsta prijemnika: pomoću Markonijeva detektora
Širina talasa do metara: 500
Vrsta službe: Javna služba sa brodovima
Radno vrijeme: od 08-12 i od 14-24 časa po Griniču.
