Dugačka je priča o gimnazijskim listovima barskim.
GLAS MLADIH: A ta priča započinje prvog dana nove 1962. godine, kada je objavljen prvi broj “Glasa mladih”, umnožavanog na geštetneru. Kao izdavač se vodila Omladinska organizacija pri Gimnaziji “Niko Rolović”. Imao je 12 do 18 sitno kucanih stranica na pisaćoj mašini, formata A4, a kao glavni i odgovorni urednik potpisan je učenik Rajko Nikezić, predsjednik Školskog komiteta Narodne omladine Gimnazije. “Glas mladih” se prodavao po cijeni od 40 dinara, a kupovale su ga radne organizacije, kao vid pomoći Omladinskoj organizaciji škole.
Godine 1963. list uređuje nova, mlađa ekipa, a glavni i odgovorni urednik je Milorad Dobrković. Iako je u impressumima pominjan Redakcijski odbor ili Kolegijum, za prvi serijal “Glasa mladih” pisala je razbarušena skupina talentovanih učenika Gimnazije “Niko Rolović”. Planirano je da izlazi dvaput mjesečno, ali list nije bio redovan i ugasio se sam od sebe, kad je ponestalo entuzijazma i zanesenjaštva. Objavljeno je samo pet brojeva.
***
JEDRO: A onda je, novembra 1974. godine, počelo da izlazi najdugovječnije glasilo Gimnazije, odnosno tada Školskog centra “Niko Rolović” – “Jedro”.
Kao i svi srednjoškolski listovi, i ovaj je patio od “bolesti” glasila ovog tipa – stepen slobode pisanja zavisio je od urednika, najčešće profesora ili direktora.
Prvi broj bio je umnožen na šapirografu, na 14 strana. Na naslovnici su bili stihovi Branka Miljkovića iz poeme “Requiem (osmi stav)”, a broj otvara poezija u prozi “Ustanak. Revolucija. Sloboda.” (M.M.L.). Slijedi razgovor s general-majorom Raškom Vukosavovićem (autor njegova kćer Sajonara), pa nagrađeni radovi na literarnom konkursu (Radmile Vojvodić i Vidosave Milić), te birani pismeni zadaci Biljane Bošković i Olivere Klisić i nekoliko stranica za poeziju (Slavica Milenković, Veselinka Leković i Vidosava Milić). Vlaho Čakalović je pisao o aktuelnostima u školi, a portrete učenika iz Kluba odlikaša (Vesne Đokvučić i Srđana Bošnjaka) prikazali su Spomenka Šaranović i Milan Vujović. Utiske sa ekskurzije iznijela je Milanka Ljumović, sa posjete prekookeanskom brodu “Danilovgrad” Veselin Vuletić, a kratke teleks vijesti je pripremio Božidar Pavlović.
Utiske sa učešća gimnazijalaca na Krosu “Politike” dao je Dragoslav Tomanović, dok je o sportu pisao Boro Raičević, učenik Pomorske škole. U rubrici o sportu se govorilo o prvom košarkaškom klubu “Mladost” koji utakmice igra na terenu pored Školskog centra. Za enigmatski dio – šale i premetaljke – bili su zaduženi Veselin Vuletić i Jovan Plamenac.
U impressumu je stajalo da list izlazi pet puta godišnje u tiražu od 500 primjeraka, te da je besplatan.
U drugom broju, iz januara 1975, u “Jedro” se uključuju i profesori, poput Borislava Stojovića koji analizira anketu o religioznosti učenika. Prezentovan je i amblem Školskog centra na naslovnici, koji je simbolizovao rad ustanove (knjiga – Gimnazija; sidro, zupčanik – Pomorska škola sa lučkim tehničarima; čekić – Škola za KV radnike). Redakciji je pridadat Ranko Cikić koji je radio crteže, najobimniji tekst – odu u prozi prvoborcima Ivu Vučkoviću i Branku Čaloviću napisao je Miodrag Mitrović, a đački prilozi za list su se ubacivali u sanduče kod dežurnog učenika u holu.
Naredni brojevi iz sedamdesetih donose obavezne razgovore sa važnim ličnostima Bara (Svetozar Vuletić, Andrija Dabanović, Danilo Lekić, Perica Andrić, Jovo Kordić…). Publicista Gojko Vukmanović piše feljton o kulturnoj prošlosti grada.
Redakcija kojoj su pridodati Dušan Marović, Vjera Milović i Dijana Vukotić, nakon odlaska dijela prve postave “Jedra” iz škole, trudila se da list (osim obaveznih zadatih tema poput samoupravljanja i NOB-a – u trećem broju se, recimo, potanko objašnjava da je Dan škole 20. aprila, jer je to Dan osnivanja KPJ) obuhvati sve segmente života u školi i tokom tzv. vannastavnih aktivnosti.
U svakom broju obavezan je bio Kutak za poeziju, gdje su radove objavljivali mladi gimnazijalci, od kojih su se mnogi docnije oprobali u raznim granama umjetnosti. Na naslovnicama su bile skromne vinjete, uz poetske i prozne radove učenika Centra (Irina Zonjić, Branko Bokan, Dijana Vukotić….), a tiraž je podignut na 600 primjeraka.
Osamdesete donose “Jedru”, kao i gradu, i čitavoj SFRJ, znatno drugačije svjetonazore, sa više personalnih sloboda i mogućnosti iskazivanja. Duh urbanosti, očekivano, provijava i kroz gimnazijski list. Tako broj 16 iz novembra 1980. donosi tekst o “frontu” između nastavnika i učenika, što je samo godinu-dvije ranije bilo nezamislivo, ali i životne portrete Fidela Castra i Che Guevare (u rubrici Idoli mladih), te originalne stihove i prepjev “Blowin’ in the wind” Boba Dylana. U prvoj polovini osamdesetih, “Jedro” izlazi dva puta godišnje, kasnije jednom.
Najambicioznije odrađeni broj “Jedra” bio je specijal posvećen jubileju – 60 godina Gimnazije / Školskog centra, u 1200 primjeraka. Umjesto dotadašnjeg umnožavanja i kopiranja, odštampan je na sjajnom papiru, u novoj barskoj štampariji IGRO “Solidarnost”, decembra 1981. Pisali su ga profesori i gosti – uglednici iz Bara: Maksim Lutovac se osvrnuo na obljetnicu, Stana Tomašević o Niku Roloviću, Milo Kralj o Veliši Lekoviću, dr Ljubo Živković o Gimnaziji nekad i sad, Peko Šoć i Danilo Lekić o nastavi marksizma, Miloš Perović o geografiji Bara, Niko Kapa se sjećao prve generacije maturanata, a svoje radove priložili su Milenko Ratković, Gojko Dapčević, Krsto Marković, Anđelija Marojević, Rajko Ćalasan, Drago Mandalinić i Lidija Krstić.
Objavljen je i uporedni intervju sa bivšim i aktuelnim direktorima Nikolom Lekićem i Maksimom Lutovcem, zatim prezentovani neki od uspješnih bivših učenika škole. Na naslovnici je bila fotografija Gimnazije i stihovi pjesme “Niku Roloviću” učenice Katarine Popović. U impressumu je stajalo da su broj uredili profesori Maksim Lutovac i Katica Kosać, te đaci Katarina Popović, Tatjana Brajović, Vesna Kosać, Snežana Kićović i Duško Ristić, ali su među autorima kraćih tekstova i Vladimir Milošević, Lidija Pejović i Dušica Magovčević. Tehnički urednik je bio Slavko Spaić, a urednik fotografije Anto Baković.
I broj 20 je odrađen u barskoj štampariji, maja 1982, ali su glavnu riječ vodili učenici.
Novembra 1982. ponovo je aktuelno umnožavanje na šapirografu, a list koga su zvanično uredili učenici Informativnog smjera IV-1, sa glavnim i odgovornim urednikom profesoricom s/h jezika Lidijom Pejović, izašao je na 24 strane, u 600 primjeraka. Kuriozitet broja su oštri tonovi na račun funkcionisanja društva u cjelini, ekonomske situacije i položaja mladih, reforme udžbenika, neaktivnosti Omladinske organizacije, ali i načina odabira kandidata za Savez komunista u školi… Ozbiljne teme su “prošarane” karikaturama Erkina Šukurice i Zlatka Čikića. Novina je i objavljivanje top-5 liste najboljih domaćih i stranih rock pjesama.
Brojeve iz aprila i novembra 1983. (22. i 23.) takođe su potpisali učenici Informativnog smjera škole, ali su redakcije bile potpuno različite, jer se uređivanje “Jedra” prenosilo s generacije na generaciju. Sadržaj je bio primjeren aktuelnostima u školi, od odnosa profesor-učenik, preko reforme školstva, uspjeha na tromjesečju, problema fakultativne nastave, vandalizma, obavezne prakse do sportskih tema, poput intervjua sa fudbalerima Dževadom Rastoderom i Dragojem Lekovićem Jeguljom, mladim reprezentativcima Jugoslavije. Način pisanja tekstova je više nalik kakvoj ozbiljnoj, analitičkoj socijalističkoj novini nego gimnazijskom listu, što je umnogome uticalo na prijem kod onih kojima je list i namijenjen.
U barskoj Gimnaziji ne postoje sačuvani originalni kompleti lista „Jedro“, kao ni u gradskoj biblioteci, dok u Centralnoj narodnoj biblioteci na Cetinju postoji podatak da je list izlazio do 1989, ali ne i svi odštampani primjerci.
Sačuvan je još samo jedan broj “Jedra” – 24. iz januara 1985. godine. Nalik je prethodnicima – vrvi od malo kome zanimljivih tekstova (izvještaj sa marksističke tribine, sa izborne sjednice OK SSO Bar, sa sastanka pedagoškog savjeta, izvještaj o dolasku inspektora, sada već obavezni razgovor s direktorom ŠC, preporučene knjige, dodjela nagrade “Oktoih” profesoru Slobodanu Topaloviću…). Dosadno učenicima, a korektno “onima koji su se pitali”. Od 20 strana jedino su one posvećene sportskim dešavanjima i kuriozitetima, te rock muzici, bile otklon od malo kome u Gimnaziji zanimljivog štiva.
Za “Jedro” su, dok su bili gimnazijalci, pisala mnoga imena koja su se docnije potvrdila u nauci, kulturi, publicistici, političkom i privrednom životu. Iz prve redakcije lista novinari su postali Milan Vujović, Božidar Pavlović i Jovan Plamenac, a iz kasnijih postava Vera Milović, Brankica Goločevac (Mandić), Milanka Martinović (Vukosavović), Ivanka Leković… Borislav Raičević je bio cijenjeni fudbaler i trener, Đorđije Pavićević košarkaš pa vlasnik KK “Mornar”, Dragoslav Tomanović i Aleksandar Vujičić atletičari, a potom ugledni ljekari, dok su u svijetu literarne i likovne umjetnosti i dalje Tihomir Brajović, Milun Lutovac, Željko Milović (pisao zanimljivosti iz sporta), Živko Andrijašević (autor muzičkih recenzija i članaka), Duško Ristić, Igor Marojević, Jasenka Davidović (Lalović), Slavica Milenković (Ivović)…
***
GIMNAZIJALAC I OSTALO: Gotovo 15 godina centralna gradska srednja škola nije imala svoj list, sve dok nije izašao prvi broj lista “Gimnazijalac”, 19. aprila 2002. godine. Glavni i odgovorni urednik je profesorica jezika Svetlana Đurović, kompjutersku obradu je potpisivao Lazar Macanović, u redakciji su bili učenici Jelena Jurić, Predrag Adamović, Jovana Peković, Iva Klisić i Aleksandra Stojanović.
Zbog neadakvatnog čuvanja objavljenih časopisa i činjenice da obavezni primjerci nisu slati u biblioteke (niti je list ikada registrovan), ne može se pouzdano reći koliko je brojeva “Gimnazijalca” objavljeno.
Učenici i njihovi mentori su povremeno objavljivali i specijalizovane listove, ali i underground izdanja nalik fanzinima. Takve su, recimo, bile “Dobrodošle novine”, upisane kao “polarno dnevni list”, maja 2000, pa specijalizovano izdanje “Sujevjerje u Baru” iz 2001, “Žargon mladih” iz 2003, “Tuđice / Potreba ili pomodarstvo” iz 2006…
