Društvo maslinara Bar nastavilo je sa elektronskom Školom maslinarstva, koju realizuje jednom sedmično. Ovoga puta fokus je stavljen na temu rezidba – krašćenje maslina, a autor predavanja je sekretar Društva maslinara Bar, Fahrudin Mujić.
On objašnjava da je krašćenje- rezidba masline dosta komleksna tema, pa postoji veliki broj brošura i knjiga napisanih na osnovu prakse i istraživanja u maslinarstvu. On stoga ukazuje da se prilikom obrade ove teme u Društvu maslinara nijesu osvrnuli na biološke i fiziološke osnove kod rezidbe masline, već su pokušali da daju impute kada bi trebalo početi sa rezidbom, intenzitetu rezidbe, kao i načinu kako je izvesti. Pažnju su obratili na uzgojni oblik masline (pogotovo na kotlaste ili kuglaste krošnje, koji se tradicionalno održava u Crnoj Gori) i ukratko uporedili sa još nekim od načina rezidbe koji se primjenjuju kod nas.
“Termin rezidbe kod masline zavisi od dosta činilaca- položaja maslinjaka, nadmorske visine, stanja u maslinjaku (da li je maslina održavana ili je zapuštena i prosušena), te koliko je maslinu potrebno orezati, da li treba skidati deblje grane i, naravno, koja sorta masline je u pitanju”, navodi Mujić.
Zimsku rezidbu je, preporučuje, najbolje raditi sredinom februara i tokom marta na primorskim terenima. U unutrašnjosti se za rezidbu preporučuje još kasniji termin. Ovo predlažu jer su imali primjere da se skoro čitav maslinjak uništi ranom rezidbom, pa čak i u primorskim mjestima.
“Ukoliko nijesmo uradili ljetnju rezidbu, skidanje mladih izdanaka filiza, onda sa time možemo početi i ranije, odmah poslije berbe. Naravno, kada se govori o terminu rezidbe, moramo uzeti u obzir veličinu i stanje maslinjaka i koliko je vremena potrebno da bi se izvršila rezidba. Dakle, nije isto onom maslinaru koji ima 30 stabala i onom koji ih ima 300. Maslinar koji ima veći broj stabala treba da razmišlja o povećanju radne snage, kako bi posao odradio u za maslinu najboljem terminu i time dobio vrijeme za ostale agrotehničke mjere. Položaj maslinjaka i nadmorska visina su takođe bitne za optimalan početak rezidbe. Tako na primjer, maslinjaci koji se nalaze na nižim nadmorskim visinama, mogu početi da se kraste ranije nego oni na visočijim pozicijama- Mujićeva je preporuka.
Još jedan od parametara bitan za pravovremeni početak rezidbe, navodi on, je i stanje maslinjaka. Ako kod starih stabala nema šeganja velikih i debelih grana, odnosno ako se ne obavlja revitalizacija stabla masline, a pritom imamo pogodan položaj koji ne prelazi više od 150m do 200 m/nv, možemo i ranije početi sa rezidbom masline.
“Maslina je zimzelena biljka i nema klasičan zimski san, kao listopadno drveće. Zato svaki maslinar treba da ponaosob razmatra termine rezidbe i da se ne povodi po svaku cijenu za onima koji su već obavili rezidbu, s obzirom da nemaju svi iste položaje maslinjaka, niti jednako održavana stabla. Takođe, treba obratiti pažnju na različitost sorte masline prilikom rezidbe. Osim žutice i crnice, u našim maslinjacima prisutno je (kako navodi pokojna Ksenija Miranović u knjizi „Maslina“) još desetak sorti. Imamo doduše manji broj lubardine ili lumbardeske, koja ima intenzivan rast u visinu i služi za oprašivanje, ali takva stabla zahtijevaju drugačiju rezidbu. U posljednjih desetak godina posađeno je dosta drugih sorti porijeklom iz Italije, Hrvatske, Španije i Grčke. Na tim stablima maslinar treba da se odredi koji uzgojni oblik krošnje želi da formira i da obrati pažnju, jer pojedine sorte se teško ili teže formiraju. Trebalo bi da jaka i bujna stabla krastimo što manje i što kasnije, dok slabo održavana i zapuštena stable, treba rezati jače i ranije. Ovakvim načinom i terminom kraštenja dobijamo manji broj vodopija na stablu masline, i samim tim, brži rast krošnje”, navodi maslinar.
Iako je nauka, ističe predavač, napredovala, pa raspolažemo novim izumima i alatima, ipak je, što se rezidbe tiče, ljudska ruka ostala nezamjenljiva za taj posao.
“Ovdje ne govorimo o mehaničkoj rezidbi, jer to je rezidba bez duše. Fokus stavljamo na stabla koja su stara 500, hiljadu ili i više godina i koja kod naših starih maslinara i krastača zaslužuju respekt i divljenje. Zašto su naši stari najviše preferirali kotlastu krošnju? Jedan od razloga je i taj što se prije maslinjak koristio i kao pašnjak, pa se kod naših starih stabala rijetko može vidijeti da se krošnja formirala ispod dva do dva i po metra visine”, kaže Mujić.
„Kada bi se pokušalo sa nekim drugim uzgojnim oblikom krošnje npr. grmolike vaze, onda se maslinjak ne bi mogao koristiti kao pašnjak. Skoro svi naši maslinjaci su izloženi jakim vjetrovima, pa se zato pribjegavalo uzgojnom obliku koji se najviše uklapa u te uslove. Kotlasta ili okrugle krošnja je najprirodniji oblik krošnje. Kada se ovaj uzgojni oblik redovno održava, onda je krastaču, ako izuzmemo rad na visini, dosta lagan posao. Nažalost, kod nas se ne vrši redovna rezidba, već se na četiri- pet godina praktikuje jača rezidba, čime dolazi do disbalansa korijena i krošnje. I normalno, krošnja se bori novim mladim izdancima tzv. filizima koji, ako se ne razrijede pravovremeno, oduzimaju veliku količinu hrane maslini. Kotlasta ili okrugla krošnja izgleda, kao što joj ime kaže. Formiranje kotlaste krošnje na našim starim stablima obavljalo se tako što se ostavljalo da iz debla idu po dvije ili tri tzv. “primarne” grane, koje bi trebalo da su pod što većim uglom račvanja. Na taj način se dobija mogućnost da se sekundarne grane ostave ili formiraju na većoj udaljenosti jedna od druge, a krošnja dobija priliku da se proširi i njena unutrašnjost bolje osunča. Na sekundarnim granama su se razvijale tercijarne grane, i sa time se dosta često dolazilo do završetka formiranja kotlaste krošnje“, objašnjava Mujić
Bilo je, a i danas ima, ističe Mujić, stabala koja prelaze ove tzv. spratove, pa se od tercijalnih grana išlo i na kvartarne pa i više. On kaže da je predavanjem na tu temu pokušao da objasni kako završiti formiranje krošnje sa tercijarnim granama, odnosno izolacijom vrha.
„Izolacija vrha se obavlja tako što se izabere grana ili grane koje imaju odgovarajuću poziciju u odnosu na ostali dio krošnje. Zatim se one skraćuju tako što se dobro pogleda visina mladih izboja i ustanovi može li se to izvesti, a da krošnja ne izgubi formu. Grančicu ne valja presjeći na mjestu gdje nema drugi izboj sa strane, jer ako tako napravimo, onda na mjestu reza dogodine dobijamo (zavisno od sorte) dugu golu granu sa ,,metlicom” ili nekoliko izbojaka sa istog mjesta. Dakle, uvijek valja ostaviti jedan vrh da dominira, kako bi se postiglo stvaranje lisne mase tamo gdje je potrebno. Na ovaj i ovakav način, kontrolišemo visinu krošnje i ujedno ne dozvoljavamo da se njena unutrašnjost zatvori. Preovladava mišljenje da prilikom formiranja krošnje kod sorte Levantinke stablu ne treba skraćivati vrh, odnosno primarnu granu. Carolea nije previše intezivna sorta, pa je tako i rezidba za nju olakšana. Preporučuje se da se rezidba obavlja svake druge godine, uz malo plijevljenja ljeti“, savjetuje Mujić, sugerišući da je ovo „mala napomena za maslinare koji su posadili ili planiraju da posade ove sorte“. Praksa pokazuje i da nije preporučljivo kotlastu krošnju mnogo rezati i na sekundarnim granama praviti tzv. metle, koje treba da postanu mogući nosioci budućeg uroda masline.
Na predavanju o rezidbi masline, objašnjeno je da se dešava da se na grani u prečniku od 30 i više centimetara, koja je dugačka od tri do pet metara, nađe „metla“ od jednog metra kvadratnog, a da pri tom ostatale grane, koje su se nalazile na dužini od tri do pet metara, budu porezane. Na ovaj način se, upozorava Mujić, gubi dio ploda masline, i maslinu „tjeramo“ da ponovo stvara lisnu masu, što je uzaludan posao.
„Dobri poznavaoci rezidbe preporučuju da se kotlasta krošnja po mogućnosti „pipne” svake godine, akao i da se poslije veće rezidbe ne dozvoli da dođe do velike gustine u sredini krošnje, jer to može dovesti do napada raznih štetnika i bolesti. Poslije jačeg roda masline valja „jače“ i krastiti“, poručuje maslinar.
Mujić ističe da ovim preporukama brojni načini rezidbe po namjeni (rezidba na rod, rezidba podmlađivanje krošnje, kao i podmlađivanje cjelokupnog stabla) nijesu obuhvaćeni. Uz sve to, postoji i rezidba na osnovu stadijuma razvoja masline.
„Maslinu treba na jedan način rezati u njenom periodu rasta, na drugi u godinama njene rodnosti, i na treći način kada je stablo staro. Važno je napomenuti i da je dezinfekcija alata od velikog značaja, ukoliko je stablo bolesno npr. od „raka masline“. Ako se poslije rezidbe takvog stabla ne dezinfikuje alat, velika je vjerovatnoća da će ta bolest alatom biti prenešena na druga stabla“, zaključuje maslinar Fahrudin Mujić.
