Tokom nedavno održane međunarodne maslinarske manifestacije “Noćnjak 2024” u Zadru, Udruženje građana “Šestani” promovisalo je svoje aktivnosti i ostvarilo brojne kontakte sa predstavnicima javnog života ovog grada i naselja Arbanasi. Razloga za ovu posjetu bilo je mnogo, a među najznačajnjim je obilježavanje jubileja povodom tristotine godina postojanja naseobine Arbanasa.
Viševjekovni žitelja Zadra, koji su tokom današnjice pored naselja Arbanasi nastanjeni i u mjestima poput Zemunika i Nedina, zapravo su potomci doseljenika iz okoline srednjovjekovnog Bara koji i dalje njeguju svoju etnografsku autentičnost i vjersku tradiciju, a pri tom sa ponosom ukazuju na svoj istorijski doprinos hrvatskoj naciji. Ova najavljena manifestacija grada Zadra biće održana tokom cijele 2026. godinu sa veoma bogatim i raznovrsnim sadržajem.
Pripreme za ovaj jubilarni događaj već uveliko traju, dok će izuzetno bogat program u sebi obuhvatiti naučne, kulturne, duhovne, sportske, muzičke, turističke, odnosno promotivne i zabavne segmente sa skoro 40 dešavanja. Na čelu Organizacionog odbora za proslavu 300 godina Arbanasa nalazi se prof. dr Serđo Dokoza sa Zadarskog sveučilišta, Odjela za povijest i Dina Bušić, pročelnica Upravnog prodjela za kulturu i šport Grada Zadra, dok su najznačajniji sudionici u pripremanju jubileja članovi “Društva zadarskih Arbanasa” i Kulturno-umjetničke udruge “Vicko Zmajević”. Važno je istaći da je u programu manifestacije uvršteno i “Predavanje o našim predcima barskim dijacezanima” našeg sugrađanina Vladimira Marvučića iz Hrvatskog kulturnog društva “Sv. Jeronim”.
Poseban aspekt programa kojim se obilježava jedan od značajnijih događaja iz urbane povijesti Hrvatske odnosi se na hronološki prikaz svih socio-kulturoloških okolnosti koje su pratile nekadašnje Zmajevićeve barske dijacezane i doseljenike u ondašnju varoš Borgo Errizo. Slikom, tekstom, muzikom, glumom i filmom od autora koji su nastanjeni ili imaju porijeklo iz zadarskih Arbanasa biće predstavljeno civilizacijsko nasljeđe koje obogatilo ovaj prostor Dalmacije, dok će orginalni sadržaji interdisciplinarnog i transdisciplinarnog prikaza jedne od najstarijih urbanih zajednica Grada Zadra biti prezentovani tokom cijele 2026. godine u Kneževoj palači.
Trećoj sjednici Organizacionog odbora za proslavu 300 godina Arbanasa, koja je održana 15. aprila, sa početkom od 18.00h i u prostorijama Kulturno-umjetničke udruge “Vicko Zmajević”, pored Neđeljka Necka Đurovića, kao predstavnika Udruženja građana “Šestani”, prisustvovali su i Božo Šaltić, Vinko Demirović i Čedo Orlandić kao gosti ispred maslinarskih udruženja iz Bara.
Tokom pozdravnog obraćanja članovima organizacionog odbora, uz prethodne čestitke i izraze velikog zadovoljstva povodom obilježavanja predstojećeg jubileja, Neđeljko Necko Đurović iskazao je veliko zadovoljstvo zbog napretka u komunikaciji između građana Zadra i Bara koje povezuje zajedničko porijeklo i pri tom ukazao na značaj sveobuhvatnijeg razvoja ovog odnosa. Prisutnima je predstavljena inicijativa Udruženja građana “Šestani” o bratimljenju Zadra i Bara, koja pored utemeljenja u snažnim istorijskim vezama između ove dvije nekadašnje jadranske metropole, ima za cilj jačanje regionalne saradnje i evropskih integracija. Snaženje odnosa između Zadra i Bara imalo bi višestruke koristi od kojih su neke, poput saradnje u razvoju maslinarstva, nauke i sporta, već uveliko uznapredovale. Istaknuto je i da inicijativa o bratimljenu sa Zadrom ima načelnu podršku od strane čelnika Opštine Bar, kao i većine odbornika u lokalnom parlamentu. Evidentno je da podržavaoci ove inicijative uočavaju željene efekata budućih bilateralnih aktivnosti iz domena privrede, nauke, obrazovanja, kulture, sporta i rada sa mladima.
Članovima organizacionog odbora saopšteno je da Udruženje građana “Šestani”, od svoje organizovane posjete 2016. godine povodom obilježavanja Dana Gospe Loretske i zvanične posjete tadašnjem gradonačelniku Zadra Božidaru Kalmeti, u kontinuitetu promoviše kolektivno sjećanje na ovo najveće demografsko kretanje sa područja Crne Gore u pravcu sjevernog Jadrana. Stoga čudi kontekst nedavne posjete Predsjednika Republike Albanije Zadru i tendenciozna interpretacija o navodnoj posjeti albanskoj nacionalnoj zajednici. Na zadovoljstvo prisutnih, konstatovano je da se najvažniji lokaliteti prazavičaja zadarskih Arbanasa nalaze na teritoriji Crne Gore, kao i da te prostore obilježavaju jezička i nacionalna raznovrsnost među kojima je najdominantnija pripadnost crnogorskoj nacionalnoj zajednici. Predočeno je da odnosi između “dvije vjekovne grane jednog drevnog maslinovog stable sa jadranske obale” trebaju da uvažavaju utemeljene nacionalne i kulturološke osjećaje pripadnosti, kao i da građani Bara svojoj sabraći u Zadru iskazuju dužno poštovanje zbog sveobuhvatnog doprinosa i privrženosti njihovoj Hrvatskoj, kojeg i oni sami imaju prema svojoj Crnoj Gori.
U narednom periodu Udruženje građana “Šestani” formiraće odbor koji će afirmisati inicijativu o bratimljenju Zadra i Bara, dok će biti nastavljeno sa tematskim događajima kojima se obilježava 300 godina od istorijskog događaja kojeg naša istoriografija nije primjereno obradila, a diplomatija Crne Gore i dalje neopravdano zapostavlja.
Sa prostora današnjih Šestana, Zubaca, Spiča, Šušanja, Mrkojevića, pa čak i sa područja Paštrovića, uz nekolike porodice sa područja Malesije, okoline Skadra, Boke i Riječke nahije, tokom perioda od 1726. do 1733. godine (dok se u nekim izvorima mogu naći podaci i o kasnijim iseljavanjima poput onog iz 1737. godine) sprovedena je jedna od najvećih migracija sa prostora Crne Gore. Naseljavanjem od preko 500 osoba u okolini tadanašnjeg Zadra upravljao je zadarski nadbiskup Vicko Zare Zmajević, koji je prethodno i sam upravljao barskom dijacezom nakon obavljene kanonske vizitacije na prostoru Balkana pod tadašnjom osmanlijskom upravom.
Članovima Udruženja građana “Šestani” i svima zainteresovanima licima prethodnih dana distribuirani su skenirani primjerci “Arbanaškog librića”, glasnika Društva zadarskih Arbanasa.
Zahvaljujući Luciji Perović, ravnateljici Gradske knjižnice Zadar, Ogranka “Aleksandra Stipčevića” u Arbanasima, motive iz života ove nasobine i njenih žitelja dostupni su i na internetu.
Udruženje građana “Šestani” upućuje srdačne čestitke svim vjernicima koji po gregorijanskog kalendaru proslavljaju nastupajući Uskrs!
