Štamparija Crnojevića, prva u Južnih Slovena, predstavlja zvjezdani trenutak u istoriji crnogorskog naroda, njegovoj kulturi i duhovnosti. Kako je Crna Gora prihvatila to najviše dostignuće Zapadne civilizacije i krajem XV vijeka krenula putem prosvjećenih naroda Evrope, podsjetila je Matica Crnogorska sa dva značajna projekta, nastala u saradnji sa Bugarskom akademijom nauka – izložbom ” Crnogorsko ćirilično štamparstvo XV i XVI vijeka” i izdanjem jedne od prvih knjiga nastalih u istorijskoj štampariji, “Psaltir s posljedovanjem”, Đurđa Crnojevića iz 1494. godine.
Postavka je otvorena večeras u sali Dvorca kralja Nikole, kada je promovisano i fototipsko izdanje Psaltira.
Štampanjem prvih knjiga u Crnoj Gori napravljen je epohalan korak u istoriji crnogorskog naroda, a XVI vijek predstavlja zlatno stoljeće crnogorske ćirilične knjige. Vodeći među prvim štamparima bio je Božidar Vuković Podgoričanin, kazao je, između ostalog, urednik ovog vrijednog izdanja, prof. dr Božidar Šekularac.
“Knjiga je postala dostupna i pristupačna širokom krugu ljudi, čime je obogatila kulturni život države i naroda. Šta to znači u razvoju kulture jednog naroda najbolje govore riječi ruskog naučnika i mislioca Vernadskog: ‘Mi možemo i moramo da istoriju našeg naučnog pogleda na svijet, počinjemo od otkrića štamparstva’. Početak štamparstva u istoriji čovječanstva predstavlja pravu renesansu. Istorija nastanka južnoslovenskog štamparstva je istovremeno i istorija slovenske duhovne i materijalne kulture”, naglasio je prof. dr Šekularac.
Prof dr Marijan Premović osvrnuo se na ambijent u kojem je nastalo crnogorsko štamparstvo, njegovom značaju i misionarskoj ulozi koju su u tome imali crnogorski vladar Ivan Crnojević i njegov sin Đurađ.
“Ideja o štampariji potekla je od Ivana Crnojevića koji se sa knjigom i štamparstvom sreo u Veneciji. Do tada, prepisivačka djelatnost obavljana je u manastirima, od 1484. godine u Cetinjskom manastiru. Prosvjetiteljsku djelatnost nastavio je njegov sin Đurađ, a štamparijom je rukovodio Makarije sa 7 pomoćnika, koji su zanat izučili upravo u Veneciji”, kazao je prof dr Premović.
Generalni sekretar Matice crnogorske, Ivan Ivanović, istakao je da značaj, uticaj i ugled crnogorskog ćiriličnog štamparstva daleko prevazilazi granice Crne Gore. On je naveo da su inkunabule ( rijetka izdanja štampanih knjiga) Crnojevića štamparije, prve među Južnim Slovenima, prve državne štamparije u Evropi i druge ćirilične štamparije uopšte, kao i knjige koje su štampali Božidar Vuković Podgoričanin i njegov sin Vićenco, bile neophodne za održanje vjere i duha, ne samo Crnogoraca, već i većeg dijela pravoslavnog slovenskog svijeta.
Zbog složenih istorijskih prilika, crnogorska kulturna baština rasuta je, podsjetio je predsjednik ogranka Matice crnogorske Bar, mr Ivan Jovović, od Moskve do Venecije, te se brojne vrijedne knjige i dokumenta, poput Psaltira, nalaze u inostranim bibliotekama i muzejima.
Tim prije, ovakva izdanja predstavljaju kapitalnu vrijednost.
“Matica crnogorska je iskoristila pozitivne relacije sa Sofijom i tamošnjom Akademijom nauka, kao i u drugim zemljama regiona, koji su nam približili ono što je naša srednjovjekovna tradicija, koja je, nažalost, neadekvatnim odnosom proteklih decenija zanemarena u našoj kolektivnoj memoriji, a baština prilično zapuštena. Upravo ovakva vanredna i reprezentativna izdanja svjedoče o vrhunskom intelektualnom umjeću naših predaka, obzirom da prva državna štamparija na Slovenskom jugu predstavlja snažan pečat crnogorske duhovnosti. Ta crnogorska duhovnost ima svoju vertikalu koja počinje sa Dukljom, a završava se sa Petrovićima. Ona se smatra integralnim dijelom savremenog crnogorskog identiteta, čiji su sastavni dio tri civilizacijska kruga – katoličanstvo, pravoslavlje i islam”, kazao je mr Jovović, koji je u ime predsjednika Matice crnogorske, Dragana Radulovića, koji je iz objektivnih razloga bio odsutan, otvorio izložbu “Crnogorsko ćirilično štamparstvo XV i XVI vijeka”. Publika je može vidjeti i narednih dana.
Stihove Branka Banjevića i oporuku Božidara Vukovića Podgoričanina, sjajno je pročitala mlada Elena Tomanović.
