Mitropolija crnogorsko-primorska, Crkvena opština Bar i Srpsko kulturno društvo ”Slovo ljubve”, organizovali su veče pod nazivom “Sumrak i vaskrsenje Lovćena”, koje je održano na platou ispred Sabornog hrama Svetog Jovana Vladimira. Veče je posvećeno Petru II Petroviću Njegošu i Lovćenskoj kapeli, povodom 50 godina od njenog rušenja, a govorili su Njegovo visokopreosveštenstvo Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, profesor Beogradskog univerziteta prof. dr Milo Lompar i protojerej stavrofor Slobodan Zeković.
Nakon današnje proslave i služenja liturgije na ostacima manastira Presvete bogorodice Ratačke povodom Dana Svetog cara Konstantina i carice Jelene, a uoči sjutrašnjeg obilježavanja Dana Sv. Jovana Vladimira, praznik je čestitao protojerej stavrofor Slobodan Zeković. Podsjetio je na bogat program koji je proteklih dana u Baru organizovan u čast sv. Jovana Vladimira, dok je, kako je objasnio, “večerašnja proslava upriličena u čast Sv. Petra Lovćenskog Tajnovidca i njegovoj zavjetnoj kapeli na Lovćenu, a povodom navršenih 50 godina od rušenja i skrnavljenja Njegoševog groba”.
“Ovo veče je naslovljeno ‘Sumrak i vaskrsenje Lovćena’. Sumrak, jer zaista se tako i zbilo, a svi se nadamo da će ta svetinja vaskrsnuti, kao što je nakon rušenja na Lovćenu vaskrsla na čudesan način na skoro 20 mjesta. Jedna od njih je u porti ovoga svetog Hrama”, kazao je Zeković, uz nadu da će “i na Lovćenu biti obnovljen Sveti oltar i Njegoševe Svete mošti biti položene tamo gdje je on i ostavio zavještanje da počivaju u crkvi posvećenoj Svetom Petru Cetinjskom”.
Mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije, kazao je da “rušenje kapele na Lovćenu nije lako išlo, iako je iza toga stajala tadašnja vlast, odnosno Josip Broz Tito lično”.
“Kada je on bio za to, onda su se logično za tu ideju zalagali mnogi iz raznih struktura moći. Ali, bilo je i otpora, posebno od strane intelektualaca, umjetnika… To je bila najveća pobuna stvaralaca protiv komunističkog režima. U neravnopravnoj borbi intelektualci, a među njima i mitropolit crnogorsko-primorski Danilo Dajković, odnijeli su idejnu i moralnu pobjedu, iako su na samom djelu izgubili. Nadajmo se da je to privremeni gubitak. A od te pobjede mi i danas uživamo velike plodove”, poručio je mitropolit Joanikije.
On je govorio o vremenu kada je osnovan Odbor za pravljenje mauzoleja Njegošu na Lovćenu, nazivajući ga “Odborom za rušenje Lovćenske kapele”, pa su, dodao je “odmah uslijedili veliki prigovori”.
“Pojedini su tada govorili da je rušenje kapele ono što su počeli Austrougari 1916. godine kao okupatori, koji su je minirali i oštetili da se ona nije mogla popraviti, osim da se krene od temelja. Bio je to stravičan udar na našu vjeru, ali i na naša najdublja osjećanja”, podcrtao je mitropolit Joanikije.
Govoreći o “najvećim prigovorima protiv Njegoševe kapele” mitropolit je naveo da su se oni odnosili na tvrdnje da to “nije Njegoševa, već kapela kralja Aleksandra, da ona nema veze sa kapelom koju je Njegoš podigao, pa čak i da to nije bila crkva jer se u njoj nikada nije služilo”…
“Žika Stojković kaže da je ‘mauzelej lagum zavičajnih smutnji, razdora i obnevidjelosti’, Voja Korać smatra da je ‘mauzolej skup zabuna, nešto što proizvodi trajne nesporazume’, kao i da ‘nikada nijesmo toliko uložili u nešto što je od početka do kraja greška’…”, kazao je mitropolit crnogorsko-primorski Joanikije.
Kada je 1925. godine obnavljana kapela na Lovćenu, znameniti proučavalac Njegoša, vladika Nikolaj Velimirović je, prema navodima prof. dr Mila Lompara “osjetio da su probijene granice književnosti i da Njegoš nije više najveći pjesnik jedne literature, niti je samo izuzetan estetski momenat i činjenica univerzalnog iskustva u doživljaju čitalaca sa bilo koje strane svijeta, već je prešao te granice i ušao u horizont jedne kulture, postao dio njenog identiteta i time stekao obilježje klasičnog pjesnika”.
“U svakoj kulturi u posebnom trenutku njenog istorijskog prepoznavanja postoji jedan pjesnik, spoj onoga što bi bio logos i etos jednog postojanja, jednog simboličkog svijeta, koji reprezentuje njen duh i njenu dušu. Taj momenat kulturnog identiteta jeste bio presudan činilac da on, prelazeći okvire književnosti, postaje reprezentativni duh našeg ukupnog postojanja”, nadahnuto je kazivao prof. dr Lompar.
Njegoševu izuzetnu ličnost, njegov izuzetan fizički izgled i duhovnu i unutrašnju svjetlost, kazao je Lompar, njegovi savremenici su opazili, stranci isticali, a zauvijek je zapečatio ruski konzul u Dubrovniku, Jeremija Gagić u času kada je obaviješten o tome da je “promijenio svijetom”, sa dvije klasične riječi “otmena genijalnost”.
“Taj momenat, to što je individualno, pojedinačno, što se pojavljuje u odnosima ljudi, postalo je vremenom nešto što nadilazi okvire samog pjesnikovog postojanja. To je najviši trenutak koji pjesništvo može da obezbijedi… Upravo ta činjenica da je riječ o klasičnom pjesniku koji je spojio tri dimenzije- spritualnu, duhovnu dimenziju koju su naznačili spisi srednjevjekovnih srpskih pisaca, kroz koje je on provukao i novoplatonsko i hrišćansko mističko iskustvo, njenu herojsku, epsku dimenziju (koju je ospoljio veličanstveni dah narodnog guslara) i njenu modernu, na neki način naslućenu dimenziju u priči o prevari i prevarantu, koju je zapečatio klasičnom definicijom da je Šćepan Mali bio laža i skitnica, ali je znamenitu epohu u Crnoj Gori i okolini, učinio imenujući se ‘ruskijem carem’, obilježavajući dramu savremenosti. Dakle, ta trostrukost njegova, bila je izazov za jedan režim, ideju koja je na neki način posegnula za rušenjem kapele”, smatra prof. dr Lompar i zaključuje da je “rušenje groba čovjeka koji ga je sam sebi podigao, anticivilizacijska, antikulturna stvar, čime se ruši kulturni identitet jednog naroda”.
Veče su oplemenili Hor sabornog Hrama Sv. Jovana Vladimira, guslar Gorčin Slović, a naročite simpatije pobrala su djeca, polaznici Škole vjeronauke, koja su otpjevala nekoliko pjesama.
