Nastup Gradske muzike iz Budve na prvom RiBAR festu donio je nanovo pomiješane osjećaje starijim stanovnicima Bara – u posljednjih tridesetak godina, naime, svaka veća barska fešta na otvorenom održavala se uz bleh-muziku iz Tivta, Kotora, Đenovića, Budve… Nekada je grad pod Rumijom / Volujicom imao tri organizovane limene gradske muzike, a danas je bez nje. No, ako je suditi po volji i namjeri Turističke organizacije Bar i Opštine, ne mora tako biti i ubuduće.
“Nakon koncerta Gradske muzike Budve, a kroz razgovor sa vodećim ljudima Opštine, došlo se do ideje o ponovnom pokretanju gradske, odnosno bleh-muzike. Ta bi aktivnost donijela mnogo toga dobrog – imidž grada kao mediteranske destinacije bio bi značajno ojačan, bleh-muzika bi postala zaštitni znak Bara i išla kroz grad na otvaranju većih manifestacija ili za prigodne datume, dobili bismo još jednu umjetničku konstantu u gradu… U Baru je mnogo odličnih školovanih muzičara, a i đaka Muzičke škole, pa se nadamo da će njihov entuzijazam u ovom slučaju biti od presudnog značaja. Turistička organizacija Bar je tu da finansijski pomogne čitav projekat, a isti stav ima i Opština Bar”, rekao je za Bar Info Emil Kukalj, direktor TO Bar.
Još u julu 1911. godine osnovana je Prva narodna muzika u Baru, prva građanska muzika u tadašnjoj Crnoj Gori. Pod pokroviteljstvom Milice, žene prijestolonasljednika Danila Petrovića, već na početku raspolagala je sa 18 novih instrumenata, a radilo se i na nabavci uniformi. Muzika je imala veliku podršku građana sve tri konfesije u Baru, koji su je pomagali brojnim prilozima. Prvi nastup muzika u Baru imala je prvog dana Nove 1912. godine, svirajući ispred zgrade “Barskog društva”, a kapelnik je bio Čeh Vlado Černja.
U Balkanskim ratovima muzika je bila na vojnoj dužnosti u Primorskom, a u Prvom svjetskom ratu u Lovćenskom odredu. U vrijeme crnogorske opsade Skadra, 1912-1913. nalazila se pored prvih borbenih redova, a po ulasku u osvojeni grad prošla je njegovim ulicama svirajući i pjevajući crnogorsku himnu. Prva narodna muzika i pjevačko društvo “Bratimstvo” su se 1913. objedinili u “Barsko pjevačko prvo muzičko društvo Bratimstvo”, a zahvaljujući donacijama uglednih građana i institucija, imali su svoje prostorije, namještaj, biblioteku, instrumente, garderobu, pa čak i čamac.
Nakon Prvog svjetskog rata, instrumenti barske muzike su sklonjeni u jednu kasarnu u Podgorici i mahom uništeni. Sav imetak Društva je takođe uništen. Uprava za ratnu štetu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca obećala je, na ime odštete, kontigent novih instrumenata iz Njemačke, ali se to nikada nije dogodilo, pa je Društvo obustavilo aktivnosti.
Rad je formalno obnovljen 1918. godine, a osnovani su i Barski tamburaški orkestar i Muslimansko pjevačko društvo “Gajret”, te su u godinama stagnacije Bara između dva velika rata bili nosioci kulturnih aktivnosti u Barskom srezu. Posebno je bio zapažen nastup barskog duvačkog orkestra na velikoj sokolskoj svečanosti u Baru septembra 1936. godine, uz učešće 5000 Sokola iz primorskih mjesta Crne Gore i Cetinja, te na velikom aeromitingu 1937. na Velikim livadama. Takođe, dvadesetih godina je pri “Barskom društvu” bio osnovan još jedan manji Duvački orkestar, a pri Željeznici još jedan, ali o njihovom radu nema sačuvanih podataka.
Poslije Drugog svjetskog rata, preživjeli muzičari nastavljaju da sviraju “za pomen palim, a za radost preživjelim”, kako je zapisano na dan ponovnog osnivanja bleh-muzike. Održavali su redovne nastupe za prigodne datume, a od početka pedesetih priređivali godišnje koncerte.
Najveću atrakciju predstavljala je svirka za Prvomajski uranak – povorka muzičara kretala je ujutro ispred restorana “Obala”, pa svirajući preko Trga Peka Dapčevića do Biskupade i Kurila, gdje su ih čekale mnogobrojne barske porodice koje su redovno išle u prirodu za taj datum. Program bleh-muzike trajao je sat, dva, a onda su muzičari, njih tridesetak, kamionima odvoženi u Sutomore da bi i tamošnje stanovništvo uveseljavali za Praznik rada. O državnim praznicima bleh-muzika je išla kroz Pristan, preko mosta, kraj Raskrsnice, do Dvorca kralja Nikole. Vraćala se zatim cestom kraj hotela “Rumija” na početno odredište. U to su vrijeme bili nezamjenljiv segment kulturno-zabavnog života opštine.
Tokom 1957. godine Duvački orkestar se pojavljuje i na velikom platnu. U Baru je sniman crno-bijeli dugometražni film Velimira Stojanovića “Četiri kilometra na sat”, u kome je učešće uzeo veliki broj statista sa Pristana i iz Starog Bara. U njemu gradska bleh-muzika “glumi” nekoliko minuta.
Duvački orkestar funkcionisao je u sklopu KUD “Jedinstvo” sve do 1958. godine, kada je ugašen. Tek 1973. godine u prostorijama kod Stare ambulante, njeno obnavljanje na sebe preuzima Savjet za narodnu odbranu, pronalaze se novčana sredstva, kupuju oprema i instrumenti, te njih trinaest pod imenom “Duvački orkestar Bratstvo-Jedinstvo” nakon 16 godina prolazi ulicama Bara, ovoga puta Novog Bara – Topolice.
Vjerovatno najtužniju “rolu” Duvački orkestar je zabilježio 23. januara 1976. godine, kada je održana oproštajna proslava Pristanjana od svog grada, koji je do temelja morao biti srušen zbog izgradnje Luke Bar. Zabilježeno je da su po kišnom vremenu, uz pjesmu i suze, svirali satima bez prekida, i zauvijek se odvojili od svojih domova. O tome je snimljen i dokumentarni film “Rekvijem za Pristan”, scenariste i režisera Rajka Cerovića.
Najviši domet orkestar dostiže 1977. godine kada, skupa sa ostalim sekcijama KUD-a, broji 90 članova. Odlaze na turneju po primorju, nastupaju po festivalima, dobijaju nagrade i brojna priznanja. Sele se u budući centar grada, na Topolicu, u barake pored današnje Zelene pijace.
Bleh-muzika je funkcionisala sve do devedesetih na entuzijazmu kapelnika Mikija Jelenića, kompozitora i trubača iz Bara, nastupajući na svečanim akademijama, u prigodnim defileima kroz grad, ali i na posljednjim ispraćajima Barana bez titula i zvanja, svih vjera i nacija, ljudi čiji je život bio neraskidivo vezan za nastajanje grada kakvim ga znamo i danas. Duvački orkestar je iznjedrio znatan broj današnjih muzičara koji su još uvijek aktivni u pop-rock vodama.
Posljednji ozbiljniji pokušaj revitalizovanja Duvačkog orkestra u Baru zbio se februara 2000. godine, kada je opštinski Sekretarijat za društvene djelatnosti obezbijedio novac za kupovinu instrumenata i ponovni početak. Iz Opštine su sačinili program rada koji je podrazumijevao “održavanje prigodnih koncerata, uniformisanost članova i gajenje muzike koja će orkestru dati specifičnu mediteransku notu”, a najavljeno je da će “za rad sa orkestrom biti angažovani vrsni muzičari”. Od svega, međutim, nije bilo ništa. Sve je odlično zamišljeno, ali nije bilo nikoga ko bi to sproveo u djelo. Na radijske oglase za popunu orkestra nije bilo odziva – ni starih članova, ni mladih barskih muzičara.
Početkom novog milenijuma, u nekoliko navrata, a posljednji put 2011. godine, tadašnji počasni predsjednik NU “Pristan” Frano Kirović, dugogodišnji član bleh-muzike, više puta se obraćao lokalnim vlastima i javnosti, preko lokalnih medija, sa apelom da se Baru poslije pauze ponovo vrati gradska muzika, ali je pomoć ponudio samo bivši kapelnik Miki Jelenić. Obojica, na žalost, više nisu među živima.
