Iako ovog ljeta, zbog pandemije koronavirusa, obim pomorskog saobraćaja jedva dostiže pet do deset odsto u odnosu na prošlogodišnji, zabrinjava veliki broj intervencija spašavanja ljudi i plovila na moru.
„Kruzeri su otkazani, redukovan je broj dolazaka jahti zbog novog režima i plana njihovog prihvata, dopune goriva, ukrcaja i iskrcaja posade, koje je pod uslovima i okolnostima nametnutim pandemijom koronavirusa, propisalo NKT i Ministarstvo pomorstva i saobraćaja. Najupošljeniji smo tokom vikenda, kada organizujemo pojačane akcije. Naše službe su spremne da u bilo kom momentu izađu na more i reaguju u roku od deset minuta. Pritom napominjem da je svjetski standard od deset do 15 minuta. Raspolažemo savremenim plovilima, dobro smo opremljeni – u posljednje tri godine smo sa tri plovila stigli do toga da posjedujemo njih šest. Tu sa nabavkom moderne opreme i sredstava, nećemo stati. Članovi naših spasilačkih ekipa i operateri u pomorsko-operativnom centru su prošli sve nivoe obuke“, sa zadovoljstvom ističe pomoćnik direktora za sigurnost plovidbe u Upravi pomorske sigurnosti i upravljanja lukama, Žarko Lukšić.
Objašnjava da su uzrok nevolja i nesreća na moru u najvećem broju slučajeva neprimjereno i bahato ponašanje mladih ljudi koji upravljaju brzim plovilima, a po neodgovornosti, iako ih je značajno manje nego prošle godine, ne zaostaju ni kupači.
Komentarišući tragediju koja se 11. jula dogodila u opštini Budva, kada je smrtno stradala 31-ogodišnja Maja Šljivančanin, Lukšić je kazao da je mala „pasara“, dužine četiri metra, koja je nakon nesreće potonula, juče locirana i da će Tužilaštvo vjerovatno naložiti njeno izvlačenje iz mora.
Podsjetimo, nesrećna djevojka bila je na barci sa momkom Vladanom Stanišićem, u koju je, upravljajući gliserom udario maloljetni M.S. Gliser je prepolovio barku, djevojka je stradala na licu mjesta, dok je Stanišić povrijeđen.
„Istraga je u toku, mi imamo određena saznanja, a snimak sa sistema za nadzor i kontrolu pomorskog saobraćaja ćemo dostaviti nadležnim organima, kako bi se precizno utvrdilo kojom brzinom se plovilo koje je izazvalo nesreću kretalo, na kojoj poziciji je bilo…“, kaže Lukšić. Govoreći o danu nesreće, kaže da su plovila UPS-a bila angažovana na moru i Adi Bojani, a iako je sektor Granične policije kontrolisao plovila od Budve do Bara, desila se tragedija.
Lukšić je podsjetio i na zahtjevnu i opasnu akciju spašavanja strane jahte, koja se 4. jula sa četiri člana posade (od kojih dvoje djece) u izuzetno nepovoljnim vremenskim uslovima nalazila na 15 milja od Bara, glisera kome se pokvario motor, jer se nepripremljen i neservisiran poslije zimske pauze otisnuo na more, nekoliko kupača u uvalama… Osvrnuo se i na događaj u februaru, kada je katamaran prilikom dolaska u Bokokotorski zaliv, zatražio pomoć i asistenciju (tzv. „mediko“ intervenciju) koja je podrazumijevala evakuaciju člana posade. Povoljnost u takvim situacijama je što UPS ima ugovor o saradnji sa Domom zdravlja Bar, pa je stranog državljanina, koji je imao srčanih tegoba, ljekarski tim adekvatno medicinski zbrinuo.
„U svakoj situaciji izlazimo u susret sugrađanima i turistima i besplatno (što u drugim zemljama nije slučaj) teglimo plovila do obale…“, ističe Lukšić. On podvlači da se prije isplovljenja uvijek mora voditi računa da li vremenski uslovi dozvoljavaju bezbjedan boravak na pučini ili u udaljenim uvalama. Neophodna je i provjera ispravnosti plovila, kao i da li posjeduje neophodnu opremu. Od obale se ne treba udaljavati više od dvije nautičke milje. Iako sve ove preporuke izgledaju kao nešto što se podrzumijeva, da se one u praksi poštuju, neprijatne situacije se ne bi ovako učestalo dešavale, niti bi bilo potrebno angažovati spasilačke ekipe. Pažnju posebno treba da obrate plivači koji su ljubitelji stand up daski i kajaka. Lukšić ističe da se plivači ne smiju kretati van bovama ograđenog dijela plaže. Skuteri se mogu voziti na udaljenosti od 150 metara od obale, a ne smiju glisirati na udaljenosti manjoj od 200 metara od obale.
Brojne su novine koje će donijeti izmjene i dopune Zakona o sigurnosti pomorske plovidbe, čiji je predlagač Ministarstvo saobraćaja i pomorstva, uz podršku Lučkih kapetanija, inspekcijskih službi iz Bara i Kotora.
„Predlog, koji je trenutno u proceduri, je veoma kvalitetan, a podrazumijeva i implementaciju evropskih direktiva koje Crna Gora mora uvesti u svoje zakonske akte. Rasprava je okončana, pa treba očekivati brzo usvajanje novih akata, čijom će primjenom Uprava pomorske sigurnosti i upravljanja lukama dobiti veća ovlašćenja i ingerencije. Novim odredbama biće definisano i kretanje i brzina brodova u Bokokotorskom zalivu, a odnosiće se i na Skadarsko jezero, gdje će se takođe, uz poštovanje odredbi Bazelske konvencije, primjenjivati evropski standardi“, najavljuje naš sagovornik.
Trenutno, UPS u saradnji sa resornim ministarstvom i Upravom za javne radove realizuje projekat IPA 2017. On se odnosi na nabavku opreme koja će koristiti za sprječavanje zagađenja mora sa plovnih objekata na otvorenom moru.
„Nakon završetka naftnih istraživanja, očekujemo prva bušenja za eksploataciju nafte i nadamo se da će UPS potrebnu opremu nabaviti u prvom kvartalu naredne godine. Očekujemo da ćemo, osim toga, dobiti i plovna sredstva za inspekciju sigurnosti plovidbe u Baru i Kotoru, ali i specijalizovana vozila za traganje i spašavanje koja se mogu koristiti u razne svrhe“, nada se Lukšić.
Krajem godine, kako navodi, očekuju i implementaciju druge faze VTMIS sistema koja se odnosi na Bokokotorski zaliv, a podrazumijeva postavljanje senzora, automatske identifikacije, radio- uređaja, kamera… Skadarsko jezero biće pokriveno radarskom vezom i senzorima, a u planu je i postavljanje svetionika na samom ulazu na Adu Bojanu… Lukšić podsjeća da UPS, uz podršku Ministarstva nauke, već godinu učestvuje i u nekoliko značajnih naučno- istraživačkih projekata, a na tome se, kako naglašava, neće zaustaviti.
„Prvi je COMPASS2020 projekat započet 1. maja 2019. godine, pod čijim okriljem se sprovode revolucionarne promjene u nadzoru pomorskog saobraćaja u Evropi, vezano za upotrebu bespilotnih letjelica i plovila. Čast nam je što sarađujemo sa konzorcijumom veoma „jakih“ kompanija, poput TEKEVER ASDS i EDISOFT iz Portugala, ISD iz Grčke, kao i velikim industrijskim koncernima- NAVAL Groupe i ECA Robotics iz Francuske, AIRBUS D&S iz Njemačke… Mi smo dali značajan doprinos u dijelu propagande i promocije projekta. Njegova finalizacija je zbog koronavirusa prolongirana za prvi kvartal naredne godine, kada se očekuje demonstracija projekta na NATO vježbi u Lisabonu, kojoj će prisustvovati i predstavnici našeg tima. Hrvatska već koristi bespilotne letjelice, koje su dragocjena pomoć prilikom traganja i spašavanja na moru, ali i u slučajevima nelegalnih migracija, transfera narkotika… Važan projekat je i ANDROMEDA, koji se odnosi na kreiranje poboljšanog zajedničkog okruženja za razmjenu informacija za sisteme granične kontrole, komande i koordinacije kojima raspolažu svih 19 partnerskih institucija“, objašnjava Lukšić.
U UPS su zadovoljni podrškom i saradnjom sa resornim ministarstvom, sa kojim rade na projektima SAGOV i OSMOSIS, a nije zanemarljiva ni uspješna realizacija IPA projekata. Sa Direktoratom za pomorski saobraćaj učestvuju u izradi zakona, strategija, studija… Aktivno sarađuju i sa Mornaricom Crne Gore, Lučkom kapetanijom, Službom zaštite… Osim togaa, Ministarstvo saobraćaja i pomorstva, Ministarstvo unutrašnjih poslova i Ministarstvo odbrane formirali su zajednički operativni tim koji sačinjavaju UPS, sektor Granične policije i Mornarica Vojske Crne Gore, a sve sa ciljem efikasnog nadzora na moru, sprječavanje zagađenja…
„UPS ima sklopljen ugovor o saradnji sa Službom zaštite i spašavanja u Baru i Kotoru, sa Porto Montenegrom, sa Opštom bolnicom Bar, Agencijom za civilno vazduhoplovstvo, Agencijom za elektronske komunikacije i poštansku djelatnost, sa nekoliko privatnih firmi… To je efikasan lanac i jedino tako možemo kvalitetno funkcionisati. Podsjetiću da je prošle godine vježba ‘Jadran 2019’, koja je okupila predstavnike 24 državnih institucija, bila izvrsna prilika da se kompletan sistem testira. Rađena je po NATO standardima i tom prilikom je po prvi put kod nas korišćen sistem za alarmiranje koji ima primjenu u Evropskoj Uniji u dijelu civilne zaštite, kao i satelitski servis EU ‘Kopernikus’. Na taj način se institucije približavaju. Usko sarađujemo i sa zemljama okruženja, Albanijom, Hrvatskom, Slovenijom i Italijom. Ta saradnja se odnosi na specijalizovane treninge traganja i spašavanja na moru. Bili smo učesnici i treninga koji je podrazumijevao obuku za sprječavanje zagađenja mora sa plovnih objekata, te obuku za rukovanje čamcima…“, navodi pomoćnik direktora za sigurnost plovidbe u Upravi pomorske sigurnosti i upravljanja lukama.
Jedna od ovoga ljeta zasigurno najljepših vijesti za ljubitelje divlje ljepote je da je, odlukom ulcinjskog parlamenta, na Adi Bojani napokon zabranjeno puštanje glasne muzike i organizovanje, među mlađom populacijom, popularnih danonoćnih žurki, koje su proteklih godina remetile boravak i uživanje. Ada Bojana, ta autentična oaza crnogorskog primorja sada je, Odlukom o Akustičnim zonama, svrstana u kategoriju „Tihe zone u prirodi“. Novost je izazvala oduševljenje svih koji na čarobnoj Bojani žele da uživaju u miru, prirodi, restoranima, roštiljanju, riječju svim čarima onoga što je ona oduvijek i trebala biti- tihog ribarskog mjesta… Pri tome ne treba zanemariti ni činjenicu da glasna muzika nije bila jedini problem. Posljednjih godina realnu opasnost predstavljala je brza vožnja skutera i glisera i „divljanje“ po rijeci i plaži na ušću. I tome se, na sreću, nazire kraj.
„UPS do usvajanja novih zakonskih odredbi nema nadležnosti u tom domenu. Međutim, svjedočimo da su ukidanjem glasne muzike i vozači skutera i ostalih brzih plovila donekle redukovali ponašanje. Prošle godine smo postavili oznake za brzinu kretanja plovila, koja je na rijeci Bojani ograničena na šest čvorova (12 km/h). To se nije poštovalo. Ove godine, tokom praznovanja 13. Jula, od subote do utorka, UPS je zajedno sa Inspekcijom za sigurnost i bezbjednost pomorske plovidbe Lučke kapetanije Bar, za tu svrhu ustupila sredstva i ljudstvo. Upozoravali su i kažnjavali, što je, prema informacijama kojima raspolažemo, dalo efekte“, zaključio je Lukšić.
Uprava pomorske sigurnosti i upravljanje lukama je samostalni organ podijeljen u četiri sektora- Sektor sigurnosti plovidbe, Tehnički sektor, Sektor upravljanje lukama i Sektor opštih poslova. U sklopu Uprave funkcionišu i odjeljenja za zaštitu mora od zagađenja, za opšte poslove, pomorsku signalizaciju, kao i odsjeci: pomorsko-operativni centar, služba za traganje i spašavanje i finansije. Uprava se bavi traganjem i spašavanjem na moru, nadzorom i kontrolom pomorskog saobraćaja, ima obalnu radio- stanicu, postavlja pomorsku signalizaciju, obavlja registar jahti, izdavanje sertifikata (ovlašećenja plovnim objektima za sposobnost plovidbe)… Obim posla je zaista širok, a Uprava ga obavlja na potezu od rijeke Bojane do Boke, pokriva i Skadarsko, pa čak i Pivsko jezero. Izdaju i sertifikate plovilima za rafting na Tari.
