Prilika da se obratim i podijelim sa čitaocima drugog serijala „Bar u hodnicima sjećanja” svoje emocije o ovom gradu, vremenu koje je iza nas, omladinskim danima, lijepim i teškim trenucima, predstavlja mi izuzetnu privilegiju.
Iako po rođenju Cetinjanin, pripadam Baru i Baranin sam. Čini me srećnim da i moji potomci, moja djeca i unuci osjećaju snažnu pripadnost ovom gradu. Koliko god da ih je želja za novim znanjima i profesionalnom sazrijevanju vodila daleko od Bara, uvijek su mu se vraćali kao svom jedinom domu. Od 1967. sam svjedok života mog grada. Pamtim puno toga – lijepa, ali i bremenita vremena. Sa posebnim poštovanjem se sjećam izuzetnih pojedinaca koji su ugradili svoje znanje i umijeće u razvoj Bara, koji su bili stub njegovog rasta i napretka. Nažalost, neki od njih nijesu više među nama, ali mlađi naraštaji treba da znaju i uče o tim znalcima i pregaocima.
Ovim povodom, podijeliću sjećanja na Bar u vrijeme katastrofalnog zemljotresa koji se desio prije 45 godina, kada je gotovo čitavo Crnogorsko primorje, u samo par minuta postalo ruševina.
Nedjelja, 15. april 1979. godine, 7 sati i 19 minuta, ne može se zaboraviti…
Dan koji su mnogi planirali da provedu u odmoru i lijepom druženju, u samo jednom trenutku, kada se zemlja zatresla, pretvorio se u veliku katastrofu. Mnoge građevine su srušene, a ova pošast sa sobom je odnijela i veliki broj ljudskih žrtava djece, mladih, starih. I svih ovih 45 godina u nama koji smo tome svjedočili i to preživjeli ostaje misao, molitva, želja: Ne ponovilo se.
Ova nesreća zatekla me je na funkciji predsjednika Opštinske konferencije omladine Bara. Sistem toga vremena znao je da brine o svojoj mladosti, uvaži je i povjeri joj složene poslove i zadatke koji će joj pomoći da stasa u odgovorne članove društva, spremne da budu sigurna budućnost zemlje. Tih dana, Bar se pripremao za doček maršala Tita, predsjednika zemlje i vrhovnog komandanta koji se nalazio na odmoru u Igalu. U Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji prilika da budete domaćin Titu bila je posebna čast. Drug Tito je namjeravao da posjeti Bar, obiđe najjužniju luku u zemlji i sa čelnicima Opštine i Republike razgovara o budućem razvoju, o kvalitetu života, o novim školama, izgradnji turističkih kapaciteta i životu omladine. Ali, život u Crnoj Gori je zbog ove katastrofe dobio potpuno drugi tok.
Iako bez naprednih tehnologija koje nam danas omogućavaju da u djeliću sekunde imamo sve informacije na raspolaganju, čitava zemlja je bila mobilisana da pomoć usmjeri postradalom dijelu Republike Crne Gore. Osjećaj pripadnosti zajednici, duh kolektivizma i naglašena empatija potvrdili su da stanovnici Crne Gore nijesu sami, da imaju braću i prijatelje svuda od Triglava do Đevđelije, a i izvan granica SFRJ. Brojni ljekari, saniteti, pripadnici JNA i tadašnje milicije bez straha od novog potresanja tla i brige za svoje živote stavili su nam na raspolaganje svoje znanje, umijeće, pomoć u svakom obliku.
Treba reći i da se u to vrijeme barska i druge omladinske brigade iz Crne Gore pripremala za veliku akciju na nivou SFRJ, ali kao što već i napisah, zemljotres je izmijenio prioritete i zadatke. Apel upućen svim građanima bivše nam zemlje i brojnim jugoslovenskim prijateljima, predsjednika Tita koji se pojavio u danu potresa među hercegnovskim građanima, bio je veoma značajan.
Organizovale su se akcije čišćenja ruševina, spašavanja ljudi iz zarobljenih objekata, dostavljanja hrane, vode, ljekova i drugih neophodnih potrepština. Osim toga, ne treba izostaviti da su omladinske brigade pružale i emocionalno-psihološku podršku ljudima koji su izgubili svoje domove i najbliže. Prvo naselje za zbrinjavanje formirano je pored hotela „Agava”.
Kao prvi čovjek barske omladine bio sam zadužen i za koordinaciju boravka i rada omladinskih brigada koje su iz čitave Jugoslavije došle u Bar, a koje su bile stacionirane u neoštećenom objektu Osnovne škole „Meksiko”. Tako sam dobio i zvanje komandanta ovog omladinskog naselja. Drugovi i drugarice omladinci, njih 300, boravili su tu tri mjeseca i njihovi glavni zadaci, koji su sa uspjehom obavljeni, bili su iskopavanje objekata za infrastrukturu od Bara do Čanja.
U ovoj retrospektivi smatram da je posebno važno istaći da su omladinske brigade djelovale jedinstveno, pokazujući izuzetnu solidarnost i humanost. Ova akcija solidarnosti omladinskih brigada prema Crnoj Gori nakon zemljotresa 1979. godine nije samo pokazala snagu mladih ljudi da djeluju u korist zajednice, već je takođe istakla važnost međusobne podrške i saradnje u vremenima krize. Stoga solidarnost i jedinstvo u formatu omladinskih brigada ostaje kao važan dio kolektivnog sjećanja i nasljeđa SFR Jugoslavije.
Naše kolege, omladinci iz Loznice, darivali su nam auto kako bi mogli jednostavnije da se organizujemo, stignemo u pravo vrijeme gdje treba. Ja sam svakog dana imao obavezu učešća na sastancima sa čelnicima opštine, predstavnicima civilne zaštite i vojske. Raportirao sam o učinjenom od strane omladine, o planovima daljeg djelovanja, stanju na terenu. Sinhronizovanost koju smo svi imali, od omladinskih, pa do starijih rukovodnih struktura, gotovo da je, nažalost, nezamisliva u današnjem vremenu. Svi smo osjećali da smo dužni da damo maksimum i nismo se štedjeli niti izbjegavali obaveze. Ta dužnost preklapala se sa osjećajem ljudske potrebe i lične odgovornosti koju je ondašnje vrijeme, sistem vaspitanja, obrazovanja i vrijednosti koje nosite iz porodice, podrazumijevao.
Stanovnici Bara nijesu zaključavali svoje domove, a polomljena stakla na izlozima prodavnica nijesu bila povod bilo kome da otuđi bilo što. Nije zabilježena nijedna krađa, nijedan prestup bilo koje vrste. Čini mi se da smo napustili te vrijednosti.
Dok govorim o humanosti iz tog perioda, kada smo bili dio zemlje od 23 miliona stanovnika, koja je imala cijenjeno obrazovanje, radnike, sistem koji je bio primjer, sa najviše sjete se sjećam značenja tzv. crvenog jugoslovenskog pasoša koji je bio najveći simbol slobode kretanja. Za njega nije bilo zatvorenih vrata i granica. Decenije su od tada prošle, mnogo toga se izmijenilo, došlo je i puno novih naprednih trendova i treba ići dalje, ali mi se čini da bi trebali pokušati da povratimo vrijednosti kojih smo se olako odrekli. Hvalimo se multinacionalnošću, multikulturalnošću i mulikonfesionalnošću. Sada su to vriijednosti o kojima govorimo, koje stavljamo u prvi plan kada se predstvaljamo Evropi čekajući da prođemo kroz vrata Evropske unije. Nekada o tome nismo govorili, već smo jednostavno tako živjeli, osjećajući i saosjećajući sa svim radostima i nevoljama naših sugrađana i komšija.
Ovo pisanje navelo me da zavirim ne samo u arhivu svojih sjećanja, već i dokumenta i znamenja koja čuvam sa posebnom pažnjom. Posebno drago odličje, iako svjedoči o teškom vremenu, jeste Medalja zasluga za narod Jugoslavije, kojim je iskazana zahvalnost za sve učinjeno da se zemlja oporavi od razornog zemljotresa. Sa pomiješanim osjećanjima sam ovih dana gledao i fotografije iz 1978. godine, sa Savezne radne akcije Šamac – Sarajevo, koja je okupila oko 800 brigadira, a brigada iz Bara je nosila ime Vladimira Popovića Španca. Na dosta izblijeđelim fotografijama puno nasmijanih lica, drugova i drugarica brigadirki, sa nekim od njih i danas održavam komunikaciju koju ni raspad zemlje nije narušio, dok neki, nažalost, nijesu više među nama. Divni ljudi iz davnih vremena koji su se okupljali oko ideala jednakosti, pravde i solidarnosti, pokazujući da su sposobni da svojom energijom i entuzijazmom mijenjaju svijet oko sebe.
Danas, dok se suočavamo sa globalnim izazovima poput klimatskih promjena, socijalnih nejednakosti i podjela, potrebno je da se okrenemo ovim istinskim vrijednostima. Solidarnost, empatija, poštovanje različitosti i aktivno zalaganje za pravdu trebalo bi da budu temelji na kojima gradimo naše društvo.
Želio bih da otrgnem od zaborava još nešto. Moram podsjetiti na aktivnosti Turističkog saveza iz 1995. godine kada je donijeta odluka o organizovanju Internacionalnog TV Festivala nakon raspada SFRJ.
Stvaranjem SRJ, koju su činile Srbija i Crna Gora i uvođenjem sankcija međunarodne zajednice, posebnu važnost dobija donošenje Odluke o formiranju TV Festivala.
Predsjedništvo Turističkog saveza odlučilo je da se u Baru organizuje Internacionalni TV Festival, kao smotra kvalitetnih televizijskih ostvarenja i autorskih kreacija u svim žanrovima. Predsjedništvo je ocijenilo da TV Festival pruža izuzetne mogućnosti za medijsku promociju i afirmaciju Bara i Republike Crne Gore, što istovremeno znači promociju i afirmaciju svih činilaca grada, prije svega u oblasti privrede i kulture. Predsjedništvo je takođe posebno imalo u vidu da ovakva manifestacija značajno doprinosi razvoju turizma u ovoj sredini.
Konstatovano je i da grad Bar ispunjava sve uslove za organizovanje ove manifestacije: smještajne kapacitete, radne prostore za sve festivalske sadržaje, saobraćajne veze – avio saobraćaj, direktnu željezničku vezu, pomorski i drumski saobraćaj, pogodnosti i za dopunske aktivnosti učesnika Festivala i posjetilaca – obilazak znamenitosti u Baru i šire.
U postupku donošenja ove odluke dobijena je bezrezervna saglasnost privrednih subjekata za organizovanje, što je značajno, s ozbirom na očekivanu potpunu finansijsku podršku sa njihove strane.
Međunarodni karakter Festivala omogućiće i međunarodne kontakte i odgovarajuću promociju grada Bara i Republike Crne Gore.
Predsjedništvo Turističkog saveza donosi Odluku o obrazovanju Ogranizacionog odbora Internacionalnog TV Festivala – Bar 1995. godine u sledećem sastavu: Vojo Banović – sekretar Turističkog saveza, predsjednik i članovi Organizacionog odbora Festivala (po abecednom redu prezimena): Radivoje Brnović – producent TVCG, Jusuf Kalamperović – pom. direktora “Prekookeanske plovidbe” Bar, Gojko Kastratović – režiser, Beograd, Ivo Kaloštrović – direktor “INEX Zlatna obala” Bar, Nada Mališić – direktor JZU “Dom zdravlja” Bar, Branislav Mićunović – režiser, Beograd, Dragan Niković – direktor JP Stambeno komunalne djelatnosti Bar, Mićo Orlandić – direktor Kulturnog centra Bar, Žarko Pavićević – direktor DP “Zavod za izgradnju Bara”, Petar Ruca Perović – direktor “Centrocoop” Danilovgrad, Pero Radović – televizijski autor, Podgorica, Đorđije Radulović – direktor Informativnog centra Bar, Velimir Bato Radovanović – direktor PTT Bar, Dragan Simović – direktor HTP “Korali”, potpredsjednik, Gojko Šušter – sekretar Sekretarijata za privredu SO Bar, Mihailo Vlahović – zamjenik direktora “Primorka” Bar.
Organizacioni odbor organizuje Direkciju za program i programsku realizaciju. Za direktora Direkcije imenuje se Pero Radović, televizijski autor, koji rukovodi i organizuje rad Direkcije.
Obrazovan je i Savjet Festivala kojeg su činili istaknuti članovi iz raznih oblasti kulture i javnog djelovanja: Mihailo Miša Janketić – dramski umjetnik iz Beograda, predsjednik Savjeta, Zarija Lekić – predsjednik Skupštine opštine Bar, potpredsjednik, Petrašin Kasalica – direktor Luke Bar, potpredsjednik, princ Nikola Petrović – arhitekta, Pariz, Goran Bregović – kompozitor, Đorđe Balašević – kompozitor, pjesnik, Vojo Banović – sekretar Turističkog saveza Bar, Čedo Dragović – režiser, Andrija Dabanović – direktor “Prekookeanske plovidbe” Bar, Ratko Đukanović – rektor Univerziteta Crne Gore, Ratko Đurović – književnik i profesor FON-a, Pavle Đonović – književnik, Cetinje, Jusuf Fetahović – zamjenik generalnog direktora PTT CG, Nikola Gvozdenović – akademski slikar, dr Dragan Hajduković – naučnik, Ženeva, Božidar Jaredić – sekretar za informacije Vlade RCG, Zoran Jocović – generalni direktor RTVCG, Sveto Jovićević – profesor Univerziteta u Podgorici, Gojko Kastratović – režiser Beograd, Nikola Krapović – direktor “Zeta filma” Budva, Dragan Karadžić – dekan Akademije likovnih umjetnosti Cetinje, Stanislav Ćano Koprivica – direktor “Montexa” Nikšić, Miodrag Lekić – ambasador SRJ u Italiji, Slobodan Leković – sekretar Turističkog saveza CG, Branislav Źaga Mićunović – režiser, Beograd, Goran Marković – režiser, Beograd, Dragan Milić – ministar za turizam u Vladi RCG, Božidar Nikolić – profesor Univerziteta u Podgorici, Dragica Ponorac – novinar, Pariz, Aleksandar Aca Popović – književnik, Beograd, Omer Peročević – arheolog, Bar, Ljubiša Perović – konzul SRJ u Bariju, Žarko Pavićević – generalni direktor “Zavoda za izgradnju Bara”, Savo Radunović – predsjednik Udruženja filmskih radnika CG, Pero Radović – televizijski autor, Podgorica, Miodrag Raičević – direktor Direkcije za javne radove CG, Boro Stjepanović – profesor na Akademiji dramskih umjetnosti Cetinje, Miloš Šušter – zamjenik direktora “Bartranzita” Bar, Branislav Vuković – prvak CNP, Podgorica, Manojlo Manjo Vukotić – novinar-publicista, Beograd, Velimir Vlahović – generalni direktor “Primorke” Bar, Nebojša Vučinić – profesor na Univerzitetu Beograd, Ranko Vukotić – advokat, Podgorica, Milorad Zečević – direktor IBP, Podgorica i Zoran Živković – portparol u Vladi CG.
