Gošća emisije “Sunčanom stranom ulice” bila je dr Svetlana Šćekić, ginekološkinja koja ordinira u Opštoj bolnici Bar.
RB/BI: Ginekologija je grana medicine o kojoj bismo mogli razgovarati u nekoliko emisija, da ne bude opterećujuće i bez rizika da ćemo se ponavljati. Opšte je poznato da se ginekologija bavi proučavanjem ženskog reproduktivnog sistema. Ta grana medicine je usko povezana sa akušerstvom pa tako proučava i prati promjene u ženskom tijelu vezane za trudnoću i porodjaj, od momenta začeća do postpartalnog perioda. Koje su najčešće tegobe zbog kojih Vam se žene iz Bara obraćaju?
Dr Šćekić: Najčešće je to zbog vaginalnih infekcija, bilo da se radi o bakterijskim ili gljivičnim. One su obično praćene simptomima svraba, peckanja, bola, neprijatnog osjećaja, čak pojačane sekrecije, produžena obilna krvarenja,ali i ona koja nisu obilna, ali traju duže od deset dana, bolovi u donjim djelovima stomaka, izostanak mentruacije (bilo da se radi o trudnoći ili nekom drugom razlogu), praćenje trudnoće, samog porođaja, ordiniranje kontraceptivne terapije, nekih operativnih procedura liječenja oboljenja koja su već dijagnostifikovana u prethodnom periodu (miomi, ciste, promjene na grliću materice).
RB/BI: Kada treba bez odlaganja otići na ginekološki pregled?
Dr Šćekić: Pacijentkinje koje imaju 16 godina, a nisu dobile mentruaciju, to je prioritet. Pacijentkinje koje imaju 18 ili više godina, a nikada nisu bile na pregledu. Pacijentkinje sa vaginalnim infekcijama, obilnim produženim krvarenjima, bolne odnose i krvarenje nakon odnosa. Zatim, pacijentkinje u menopauzi koje su prokrvarile, trudnice sa naglim skokom pritiska, jakim bolovima, krvarenjem u trudnoći – sve to je za hitan ginekološki pregled.
RB/BI: Šta podrazumijeva kontrolni pregled kod ginekologa?
Dr Šćekić: Podrazumijeva pregled anatomije spoljnih genitalija, pregled pomoću spekuluma, bimanuelni pregled, koji podrazumijeva palpaciju unutrašnjih genitalnih organa. Idealno bi bilo uključiti i ultrazvučni pregled, bilo da se radi transvaginalnom ili transabdominalnom ultrazvuku.
RB/BI: Šta je kolposkopija grlića materice?
Dr Šćekić: To je dijagnostička metoda koja se koristi, osim za pregled grlića materice, i za pregled promjena na vulvi, vagini, pregled sumnjivih promjena i otkrivanja prekanceroznih promjena, kao i omogućavanje tačnog mjesta biopsije i slanja tog tkiva na patohistološku analizu. Kolposkopija se sprovodi pomoću aparata koji se sastoji od optike koja ima mogućnost uveličanja od 10 do 20 puta i sa izvorom svjetla. Vrši se aplikacija tropostotne sirćetne kiseline koja će ukloniti sluz i omogućiti epitelu da bubri. Na taj način se mogu vizuelizovati promjene koje se gledaju kolposkopskim aparatom, a potom se radi premazivanje grlića Lugolovim rastvorom. Normalan epitel se obično preboji, dok se bilo koji drugi (cilindrični, displastični ili maligne ćelije) ostaju neobojeni. Postoje suspektne, atipične kolposkopske slike.
RB/BI: Koliko često žena treba da se podvrgne Papa testu?
Dr Šćekić: Preporuke je da se Papa test radi na šest mjeseci, a minimalno, jednom godišnje. I što je jako bitno je da se djevojčica, tinejdžerka, pacijentkinja nakon stupanja u seksualne odnose, treba u kratkom vremenskom periodu podvrgnuti ginekološkom pregledu i Papa testu.
RB/BI: Zbog čega je važno za ženu da daje briseve i uzorke na analizu i koliko često to treba da radi?
Dr Šćekić: U bilo kojoj situaciji koja ukazuje na vaginalnu infekciju, trebalo bi uzeti briseve, da se utvrdi tačan uzročnik infekcije i da se adekvatno i pravovremeno liječi, jer vrlo često može doći do širenja infekcija na gornje djelove genitalnog trakta i razvoja nekog oblika pelvične inflamatorne bolesti, što dalje može dovesti do drugih komplikacija. Takođe je jako bitno kod žena koje planiraju trudnoću, u smislu infekcija (mikoplazma, hlamidija, ureaplazma) koje mogu uticati na plodnost. Prije plasiranja kontraceptivne spirale, bilo kojih vaginalnih procedura, uvijek moramo uraditi bris da znamo da je sredina sterilna. I ono što bih ja naglasila su trudnice u terminu, znači kada trudnica uđe u 36. nedelju neophodno je da uradi vaginalni i cervikalni bris, da bi imali prostor do termina da se, ukoliko postoji neka infekcija, ona pravovremeno liječi, da se plod zaštiti od infekcije prilikom prolaska kroz porođajni kanal.
RB/BI: Šta je biopsija i koje promjene se tom metodom otkrivaju?
Dr Šćekić: Biopsija podrazumijeva uzimanje tkiva za dalju patohistološku alanizu. Biopsija je neinvanzivna kratkotrajna metoda koja se vrši pomoću biops kliješta ako se radi o grliću, a ako se radi o nekim promjenama na vulvi i vagini, onda se koriste hirurške makaze ili skalpel. Obično se radi kod promjena koje su suspektne, a ne možemo makroskopski tačno potvrditi dijagnozu. Jako je bitno da je to bezbolna procedura, ali kod hipersenzitivnih žena u Barskoj bolnici imamo mogućnost analgosedacije, kratkotrajne anestezije. Biopsijom se potvđuje da se radi o nekom hroničnom procesu, preko premalignih lezija niskog stepena kao što je cin1, visokog stepena – cin2 ili cin3, ili samog karcinoma grlića.
RB/BI: Da li se u Opštoj bolnici Bar rade ispitivanja na seksualno prenosive bolesti?
Dr Šćekić: Da, vrši se uzorkovanje. Ljekar specijalista izdaje uput i to se radi ponedeljkom i petkom. Uzorci se transportuju do mikrobiološke laboratorije Instituta za javno zdravlje. Jako dobra novina u posljednjih nekoliko mjeseci je da povratnu informaciju dobijamo elektronskim putem na nalog ljekara koji je izao uput.
RB/BI: Imate li mogućnost određivanja hormonalnog statusa?
Dr Šćekić: Da. Radimo širok spektar hormona, a za pojedine hormone za koji nemamo mogućnost izrade, uzorkuju se kod nas i šalju laboratoriji Kliničkog centra.
RB/BI: Šta je folikulometrija?
Dr Šćekić: Folikulometrija predstavlja ultrazvučni pregled koji omogućava praćenje rasta folikule i predviđanja ovulacije. Obično se sprovodi transvaginalnom sondom. Jako je bitno da se počinje od šestog do devetog dana. Prati se srednja vrijednost dominantnog folikula i kodominantnog folikula. Folikuli rastu dva milimetra u toku dana, pa se obično kontrolišu svakog ili svakog drugog dana. Folikul je zreo kada dostigne17 do 20 milimetara. Uz praćenje folikula, bitno je da se prati endometrijum, njegova proliferacija i debljina što je bitno za kasnije prihvatanje ploda.
RB/BI: Radite li u Barskoj bolnici i tumor markere?
Dr Šćekić: Da. Takođe, one za koje nemamo mogućnost izrade, šalju se u Podgoricu.
RB/BI: Šta je Bartolinijeva žlijezda i koje tegobe ona može izazvati ako dođe do upale ili nekih promjena na njoj?
Dr Šćekić: To je submukozna žlijezda koja se nalazi u zadnjoj trećini malih usana i ona luči mucinozni sadržaj, koji se pomoću svog kanala izlučuje u početni dio vagine. Ono što je jako često to je da dođe do zatvaranja tog kanala i nakupljanja sadržaja koje luči žlijezda, što je podložno kolonizaciji bakterija i nastanku infekcija. Pacijentkinje se obično javljaju zbog crvenila, otoka i jakog bola. To je prvi razlog zbog kog dolaze na pregled. Što se tiče terapije, obično je antibiotska, lokalna simptomatska. U nekim slučajevima je neophodno uraditi inciziju, evakuaciju, odnosno drenažu tog sadržaja. Ukoliko su infekcije uporne, radimo operativno uklanjanje žlijezde.
RB/BI: Sprovodite li testiranje na trombofiliju? Ona može da bude jedan od otežavajućih faktora u trudnoći.
Dr Šćekić: Što se tiče skrininga za trombofiliju, radimo osnovne hemostatke analize, dok je kod ostalih specifičnih analiza, neophodno pacijentkinju poslati na konsultaciju kod genetičara. On daje upute koje će se specifične analize raditi u KCCG. Jako je bitno da se kod svake trudnice procijeni rizik. Obično su to pacijentkinje koje imaju ponavljajuće spontane pobačaje, pacijentkinje koje su u prethodnoj trudnoći imale zastoj u razvoju ploda, koje su imale uginuli plod u starijoj gestaciji, tešku preeklamciju, help, ili neke probleme sa venskim tromboembolizmom. Trombofilija ima uticaj na samu implantaciju i na stvaranje placente. Kod takvih trudnica pratimo situaciju ultrazvučnom kontrolom. Jako je bitno praćenje uteroplacentne cirkulacije, fetalne cirkulacije, a u 20. i 24. nedelji odraditi dopler arterije uterine da se vidi da li postoji povećan indeks rezistencije, da li nešto se dešava na nivou te uteroplacentne vaskularizacije. Potrebno je i praćenje od strane hematologa i biohemijske analize u slučaju prepoznavanja pojave preeklamsije, komplikacije helpa i drugih komplikacija u trudnoći.
RB/BI: Šta podrazumijeva neinvanzivna prenatalna dijagnostika, a šta je TORCH?
Dr Šćekić: Većina pacijentkinja radi TORCH, ali ne zna zapravo o čemu se radi. Neinvanzivna dijagnostika podrazumijeva procjenu stepena rizika da se dijete rodi s genetskim anomalijama. U to spada ultrazvučni pregled, biohemijske pretrage iz krvi majke i pretrage fetalnih frakcija iz krvi majke. Što se tiče ultrazvučne dijagnostike, ona se radi na početku, izmedju 11. i 12. nedelje. Jako je bitno određivanje ultrazvučnih markera, kao što su nosna kost, nuhalni nabor, određivanje biometrije rasta ploda. Što se tiče biohemijskih analiza iz krvi majke, imamo između 12. i 14. nedelje double test, a u 16. nedelji triple test. Što se tiče TORCH-a, to je akronim, početna slova svih uzročnika kongenitalnih anomalija – Toksoplazma, Rubela virus, Citomegalo virus i Herpes simplex tip 1 i 2. Ukoliko su igm antitijela pozitivna, radi se o akutnoj, dok igg antitijela ukazuju na hroničnu infekciju. Postoje granični slučajevi i neophodno je uraditi aviditet igg antitijela.
RB/BI: Srijećete li se često u praksi sa gestacijskim dijabetesom i koje su Vaše preporuke trudnicama s tom tegobom, kako da se ponašaju, šta im savjetujete da sačuvaju zdravlje i na svijet donesu zdravo dijete?
Dr Šćekić: Da, gestacijski dijabetes je dosta česta komplikacija u toku trudnoće. Kod svake trudnice na početku treba procijeniti rizik od mogućnosti pojave gestacijskog dijabetesa. Postoje faktori rizika – trudnice starije od 35 godina, one koje imaju body mass indeks veći od 30, koje imaju porodičnoj anamnezi dijabetes melitus, koje su u prethodnoj trudnoći imale gestacijski dijabetes i koje su rodile makrozonični plod iako nisu imale gestacijski dijabetes preko četiri kilograma, kod pacijentkinja koje su imale policistične jajnike. Ukoliko postoji dva ili više faktora rizika, obično se odmah u startu radi skrining, odnosno test. Ukoliko je on negativan, neophodno ga je ponoviti i u 20. i 24. nedelji. U slučaju kada postoji jedan od faktora rizika, onda se uvijek radi samo od 24. do 28. nedelje. Ako se otkrije u početku, terapija je dijeta (četiri obroka glavna i dvije užine) tokom dvije nedelje i kontrola glikemije. Ukoliko ne uspijemo iskontrolisati glikemiju, onda se uvodi medikamentozna terapija, najčešće insulin.
RB/BI: Kada preporučujete da djevojčice po prvi put posjete ginekologa?
Dr Šćekić: Moja preporuka je poslije prve menstruacije. Treba odraditi kontrolni ultrazvučni pregled, prvo da pređemo tu barijeru, da shvati da ginekološki pregled nije strašan, da djevojčici riješimo sve nedoumice, da postavi sva pitanja, da je uputimo šta je menstruacija, šta je kasnije očekuje. Uvijek radimo pregled u prisustvu roditelja, obično to bude majka.
RB/BI: Šta je preuranjeni pubertet? Koji su rani, a koji neki kasniji rizici?
Dr Šćekić: On podrazumijeva pojavu fizičkih promjena koje ukazuju na pubertet. Kod djevojčica se javlja prije navršenih osam godina, a kod dječaka prije deset godina. Ono što je jako bitno, jeste razlikovati pravi preuranjeni pobuertet od pseudo puberteta, zato što neki tumori jajnika nadbubrežne žlijezde mogu da luče hormone i da stvore sliku lažnog prevremenog puberteta, dok pravi prevremeni pubertet podrazumijeva prevremeno sazrijevanje hipotalamusno- hipofizno- gonadalne hormonske osovine. Pojavljuje se razvoj dojki, razvoj genitalnih organa, maljavosti, ono što je jako bitno i što je kasniji rizik, jeste zatvaranje, epifiza dugih kostiju i nizak rast. Neophodno je, ukoliko se primijeti tako nešto, pregled pedijatra, pregled dječjeg endokrinologa i ukoliko je potrebno određena terapija, procjena zrelosti kostiju rendgenom desne šake, CT endokranijuma, CT nadbubrežne žlijezde da bi se isključila mogućnost lažnog puberteta i uradila dijagnostika nekih tumora (ako su oni uzrok).
RB/BI: Ako je zaista u pitanju rani pubertet šta se tada radi, koje se metode primjenjuju?
Dr Šćekić: Obično se određuje hormonski status i hormonsko liječenje i nadoknada.
RB/BI: Zašto se sada češće javlja preuranjeni pubertet, da li se to može dovesti u vezu sa hranom, pri tome mislim na hormone u hrani mliječnog porijekla?
Dr Šćekić: Što se toga tiče, ne postoje zvanični dokazi, nemamo istraživanje koje je to potvrdilo, ali ono što se pokazalo u praksi jeste da gojazna djeca češće imaju prevremeni pubertet. Cilj nam je, svakako da djeca konzumiraju zdravu hranu i budu fizički aktivna.
RB/BI: Sa kojim problemima se najčešće pokušavaju izboriti tinejdžerke koje su Vaši pacijenti?
Dr Šćekić: Obično su to bolne menstruacije, neredovni ciklusi, a najčešći razlozi dolaska na pregled jesu kozmetički, pojačana maljavost i akne. U velikom broju slučajeva se radi o policističnim jajnicima, što je povezano sa načinom života i ishranom.
RB/BI: Koja hormonska ispitivanja obavljate u Opštoj bolnici Bar?
Dr Šćekić: Sve polne hormone koje radimo radimo treći dan menstrualnog ciklusa, zatim hormoni štitaste žlijezde koji takođe mogu da utiču na menstrualni ciklus, prolaktin, hormoni nadbubrežne žlijezde. Antimilerov hormon za ispitivanje rezerve jajnika i kod dijagnostike policističnih jajnika, inhibin B, uzorkujemo u Opštoj bolnici Bar i šalju se za Podgoricu.
RB/BI: Sa kojim tegobama Vam se javljaju žene u menopauzi, šta njima savjetujete? Naravno, promjene su individualne kao i činjenica da stepen podnošljivosti tih nelagoda u menopauzi zavisi od žene do žene. Neko se lakše sa tim nosi, a neko teže.
Dr Šćekić: Obično su to pojave valunga, noćno znojenje, palpitacije, česte promjene raspoloženja, neki oblici depresije, promjene na kardiovaskularnom sistemu, osteoporoza, takođe kod većine žena, postmenopauzno krvarenje koje je jako bitno ispitati. Rijetko koja žena se odluči na hormonsku terapiju, a postoji mogućnost ordiniranja estrogena. Bitno je voditi računa i pratiti endometrijum, jer velike koncentracije estrogena mogu dovesti do hiperplazije endometrijuma. Da bi se preduprijedio karcinom, uključuju se progestrogeni po deset dana ili simptomatska terapija. Postoje i biljni preparati. Oni se preporučuju kad su napadi vrućine i noćnog znojenja, postoje dosta kliničko ispitanih biljnih preparata.
RB/BI: Kakav je Vaš stav u vezi sa vakcinacijom HPV virusa i nije na odmet da ponovimo šta je zapravo HPV virus, da li je opasan, kako se osoba inficira, koliko je ta infekcija česta među populacijom koja dolazi u Opštu bolnicu Bar?
Dr Šćekić: Opšte je poznato kako dolazi do infekcije HPV virusom i kakav je biološki razvoj tih premalignih lezija. Bitna je prevencija na primarnom, sekundarnom i tercijarnom nivou. Primarni nivo prevencije podrazumijeva vakcinu koja će spriječiti perzistentnu infekciju na određene podtipove. Ono što su preporuke jeste da se vakcinacija obavi nakon devete godine nikako prije, jer se radi kod djevojčica koje nisu stupale u seksualne odnose. HPV je DNK virus, velika je to grupa virusa, od niskorizičnih do visokorizičnih. Među visokorizičnim koje najčešće dobijamo u nalazima su HPV tip 16 i HPV tip 18 koji imaju visok stepen rizika za razvoj karcinoma. U većini slučajeva su premaligne ili maligne lezije praćene pozitivnim nalazom na HPV virus. Prenosi se direktnim kontaktom, seksualnim putem.
RB/BI: Kako je organizovan rad ginekologa u Opštoj bolnici Bar? Kako ste raspoređeni?
Dr Šćekić: Kod nas trenutno radi četiri ginekologa, imamo Ginekološko odeljenje, Porodilište, operacionu salu, intervencije, Prijemnu ginekološku ambulantu i imamo Specijalističku ginekološku ambulantu. Svakog radnog dana od 10 do 13 časova ordinira specijalista u Specijalističkoj ginekološkoj ambulanti. Radnim danima imamo uvijek po dva ginekologa u prijepodnevnim časovima, a dežurstva su radnim danima su 16-časovna. Uvijek ima ginekolog na odjeljenju koji će ukazati prvu pomoć kod akutnog stanja i imamo 24-časovnu pripravnost drugog ginekologa koji je uvijek dostupan u slučaju potrebe za nekim intervencijama, asistencijama u operacionoj sali, dok su vikendom organizovana 24-časovna dežurstva. Ono što moram da naglasim imamo podršku kolega iz KCCG i iz Opšte bolnice Kotor koji dolaze, pokrivaju neka dežurstva u toku mjeseca, a sad očekujemo i dolazak novih kolega.
RB/BI: Raspolažete li sa dovoljno kadra i jeste li zadovoljni u kojoj mjeri se radi na osavremenjavanju barske bolnice?
Dr Šćekić: Osim nas četvoro, za nekoliko dana će početi da radi i koleginica koja je položila specijalistički ispit. Još tri ljekara su na edukaciji. Dosta polaže i na edukaciju srednjeg medicinskog kadra. Kada govorimo o osavremenjavanju bolnice, smatram da smo na dobrom putu – dobili smo nove operacione stolove, novi stub za laparaskopiju, a ono što posebno moram da naglasim i da se zahvalim našem direktoru, dr Igoru Karišiku na izuzetnoj podršci u cilju razvoja laparoskopske ginekološke operative i ostalih hirurga u našoj bolnici. Imamo podršku u smislu opreme, od prošle godine imamo novi CTG i novi ginekološki sto.
RB/BI: Poslednjih godina se izgubilo povjerenje u Opštu bolnicu Bar. Porodilje biraju da na svijet donesu dijete na Cetinju ili u Podgorici, a nisu rijetke ni one žene koje se odluče za neku od privatnih klinika. Šta radite da biste ponovo zavrijedili povjerenje porodilja? Naveli ste da insistirate i na povećanju kadra, na osavremenjavanju, šta još možete uraditi?
Dr Šćekić: Neko sam ko je relativno skoro završio specijalizaciju, obišla sam porodilište u KCCG i porodilišta Narodnog fronta Višegradske… Mogu samo da kažem da rad u barskom, uopšte ne zaostaje za radom u drugim porodilištima. A, što se tiče trudnica, to su žene u drugom stanju i fizički i emocionalno ranjive, pa mislim da treba svako da pođe tamo gdje će se osjećati sigurno i gdje će mu biti lijepo, jer je rađanje novog života najljepši dogadjaj u životu žene. Što se tiče privatnih ustanova, većinom su u pitanju carski rezovi. U Opštoj bolnici Bar radimo na tome da se poveća broj prirodnih porođaja. Smatram da se povratilo povjerenje u našu ustanovu, jer u odnosu na prošlu godinu imamo veći broj porođaja za 12 procenata. Takođe, smanjen je broj epiziotomija, imamo mogućnost prisustva partnera ili neke druge osobe od povjerenja u toku porođaja, što olakšava trudnici boravak u porodilištu.
RB/BI: Da li to praktikuju trudnice u barskoj bolnici?
Dr Šćekić: Da, i baš smo iznenađeni. Čak i partneri koji izraze želju mogu da presijeku pupčanik. Tokom posljednje godine imali smo posjete predstavnika Svjetske zdravstvene organizacije, UNICEF-a, Nacionalnog tima, koji je organizovan od strane Ministarstva. Svi oni su bili angažovani na procjeni crnogorskih porodilišta i njihove smjernice i sugestije smo počeli da implementiramo. Prije nekoliko dana smo imali unutrašnju kontrolu da li se te nove smjernice i protokoli realizuju i prilično su zadovoljni. Ono što mogu da kažem kao mladi specijalista je da su svi izuzetno raspoloženi da se poboljša kvalitet i pružanje usluga. Moram da se osvrnem i na naše babice koje su odlične i velika su podrška. Svaki porođaj je za sebe i drugačiji je, pa je jako bitno da su babice dobre, jer najviše vremena provode sa trudnicom. Istakla bih da se mi trudimo da se radi timski i da se na svijet donese zdrava beba, da majka bude zadovoljna i da se sprovede adekvatna njega porodilje i novorođenčeta.
