Crkva sv. Nikole u Gornjim Seocama

Seoca su staro, istorijsko, viševjekovno, crnogorsko pleme, koje pripada nahiji Crmnica i ona se smatraju kao osmo crmničko pleme. Seoca pripadaju u administratino/teritorijalnom smislu današnjoj opštini Bar i dijele se na dva sela – naselja: Gornja i Donja Seoca. U doba Knjaževine i Kraljevine Crne Gore postojala je Šestansko-Selačka Kapetanija – administrativna jedinica u okviru pravnog, teritorijalnog i političkog sistema i uređenja ondašnje crnogorske države.

U Gornjim Seocama postoje, jedna do druge, dvije crkve. Manja, starija crkva, koja se nekada zvala crkva Svetog Spasa i novija, veća crkva posvećena Svetom Nikoli. U Donjim Seocama je crkva Svetog Jovana Krstitelja. U ovom tekstu biće riječi o crkvi Svetog Nikole u Gornjim Seocama.

U monografiji “Pedeset godina na prestolu Crne Gore”, objavljenoj u slavlje jubileja 50 godina vladavine knjaza Nikole I Petrovića Njegoša i proglašenja Knjaževine Crne Gore za Kraljevinu (monografiju je uredio dr Lazar Tomanović, istoričar i doktor prava, predsjednik Vlade Crne Gore, štampana u Kraljevskoj crnogorskoj državnoj štampariji na Cetinju 1910), između ostalog, navodi se (kada se nabrajaju podignuti i obnovljeni hramovi u Crnoj Gori od 1860. do 1910), na strani 111, da je u Gornjim Seocama 1888. godine obnovljen hram, odnosno, crkva Svetog Nikole.

Crkva Svetog Nikole obnovljena je u doba nezavisne i međunarodno priznate države Crne Gore kad je njen suveren bio knjaz Nikola I Petrović Njegoš i kada je poglavar Crnogorske crkve (Mitropolije Crnogorske, Pravoslavne crkve u Crnoj Gori) bio mitropolit Mitrofan Ban.

Nju je obnovilo, kao što je prethodno i podiglo na vlastitom zemljištu, svojim radom, trudom, pregnućem, brojnim ulaganjima, novčanim i drugim prilozima autohtono stanovništvo tog kraja.

Crkva Svetog Nikole u Gornjim Seocama je grobljanska crkva; ona je istorijski i pravno pripadala i pripada bratstvenicima, plemenicima, mještanima tog kraja i predstavlja sastavni dio kulturno-istorijskog nasljeđa Crne Gore, crnogorskog naroda, Crmnice i Bara.

Blažo T. Orlandić u knjizi “Monografija Gornjih Seoca” navodi da se u Gornjim Seocama nalazi saborna crkva Sveti Nikola, koja se sastoji iz dvije crkve i to, kako piše, “manje, sagrađene (po predanju) u doba Duklje (Zete), i veće, sagrađene 1872. godine? (prema našim saznanjima, nije sasvim precizno, pouzdano i provjerljivo utvrđeno da je tada podignuta crkva Svetog Nikole u Gornjim Seocima – prim. aut.) Manja-stara crkva bila je saborna i po kazivanju starih Orlandića nazivala se crkva Sv. Spasa i u njoj se služilo na Spasovdan. Veću su gradili Novljani najvjerovatnije 1872. godine. Godina 1878. koja je navedena na spomen ploči, proizilazi, da nije tačna?! Po izgradnji nove, crkva je nazvata Sveti Nikola. Stara crkva je obnovljena 1888. godine. Običaj je bio da na Spasovdan seljani donose pred crkvom sir, koji se prodavao, a za taj novac okosila bi se trava oko crkve i groblja i ponešto drugo uradilo oko crkve”.

Crkva Svetog Nikole u Gornjim Seocama je “renovirana 2001. sredstvima bratstvenika (Orlandića, Ivovića, Popovića i Vučevića) i donacijom prijatelja bratstva”.

U istoj knjizi Blažo T. Orlandić piše da je krsna slava Gornjeseočana Nikoljdan.

O vremenu njene gradnje, u prvobitnom obliku, nemamo pouzdanih podataka. Postoji sačuvano narodno predanje da je ona prvobitno podignuta još u vrijeme najstarije crnogorske države Duklje / Zete. Međutim, to predanje nije moguće provjeriti, odnosno, potvrditi u prvorazrednim i primarnim istorijskim izvorima, odnosno, sačuvanim arhivskim i drugim istorijskim dokumentima, te ono ostaje, za sada, samo u sferi pretpostavke. Elem, kada je tačno podignuta crkva Svetog Nikole nije još moguće sa sigurnošću utvrditi, a moguće je da je to bilo 1872. godine. Navedena crkva je obnovljena 1888. godine i to potvrđuju istorijski izvori i referentna istoriografska literatura.

Iz Gornjih Seoca (Crmnica) je u viševjekovnoj istoriji Crne Gore i njene crkve, bio značajan broj uglednih crnogorskih sveštenika, koji su bili i glavari, odnosno, znameniti narodni prvaci. Blažo T. Orlandić u “Monografiji Gornjih Seoca” navodi brojne sveštenike (popove) iz Gornjih Seoca od sedamnaestog vijeka do kraja 1915. godine. To su, kako navodi B. Orlandić, bili: pop Luka Ratkov Orlandić “po kome su se bratstvenici od kraja 17. vijeka do 1908. prezivali Popović”. Potom slijede: pop Marko Nikov Orlandić, knez pop Živan Orlandić (sin popa Marka), pop Jovo Nikov Orlandić, pop Mitar Orlandić (sin popa Jova), pop Pero Orlandić (sin popa Mitra), pop Đuro Orlandić (sin popa Jova), koji se pominje u istorijskim dokumentima 1798. godine; pop Đukan Belov Orlandić, pop Ivan Mičetin Ivović (1705 – 1780), pop Jovo Perov Ivović (1812, koji je zajedno sa Markom Ž. Ivovićem ubijen – obješen od strane Turaka u Baru 1839. godine), pop Andrija (Mićo Perov Ivović-Orlandić 1802-1829), koji je poginuo u Gluhom Dolu 1829. godine; pop Rado Ivović (sin popa Jova), pop Savo Ivović (1835-1862), koji je poginuo u boju na Krnjicama 1862. godine (sin je popa Jova Ivovića), pop Milo Ivović (sin popa Jova); pop Niko Ivović (1849-1876), poginuo na Vučedabiće 1876 (sin popa Rada Ivovića), pop Niko Đurov Ivović, pop Jokaš-Joko Markov Ivović i pop Luka Ivović (1860-1915), sin popa Rada.

Kako se navodi u “Državnom kalendaru za Knjaževinu Crnu Goru za prostu 1907”, službenoj publikaciji crnogorske Vlade, tada je sveštenik nadležan za Gornja Seoca bio pop Luka Ivović, dok je za Donja Seoca nadležni sveštenik bio Nikola (Niko) Lekić. Kako u službenom dijelu objavljuje “Glas Crnogorca” krajem januara 1910. godine, parohijalni sveštenik u parohiji Seočkoj bio je tada Luka Ivović.

Poglavar onog vremena, državne, autokefalne Crnogorske crkve mitropolit i arhiepiskop Mitrofan Ban, koga je na taj položaj postavio knjaz Nikola I Petrović Njegoš) je 1910. godine proslavljao jubilej 25-ogodišnjice arhijerejske službe. U tom smislu dobio je veliki broj pisama i čestitki iz zemlje i inostranstva. Čestitke su mu upućivane i od strane brojnog aktivnog sveštenstva Crnogorske crkve.

Tako je sveštenstvo Crmničke nahije, odnosno, 21 sveštenik Crnogorske crkve – iz Virpazara 6. aprila 1910. godine uputilo čestitku slavljeniku mitropolitu Mitrofanu Banu, u kojoj mu čestita jubilej 25-ogodišnjice upravljanja.

Naime, u toj čestitki se kaže da “potpisato crmničko sveštenstvo, današnjom proslavom Vašeg jubileuma prožeto osjećanjima duboke zahvalnosti, ljubavi, poštovanja i priznanja što ste za vrijeme dvadesetpetogodišnjeg teškoga ali svetog i uzvišenoga upravljanja Crnogorskom crkvom, doprinijeli sjajne tekovine koje će istorija crkve zlatnim slovima pokazati u dalja vremena.

Vjerno i Visokodostojno Vaša svetost trudila se da posluzi njeg.kr.v. Knjazu gospodaru i otačastvu-mačem, perom i živom evanđeljskom poukom. Neka je slava i hvala takvom mironošcu!

Potporom nj.k.v. Knjaza gospodara, uzvisili ste sveštenstvo područne Vam jerarhije materijalno i moralno i otvorili mu široko polje književnoga rada.

Srećni se smatramo što danas slavimo Vaše biserno slavlje. Daj Bože, upravljajući sa tvoga svetog trona, da slavite i alemno slavlje, na ponos i diku, sreću i napredak naše junačke domovine, da Vas On sačuva do najdubljih granica ljudskoga života čila, zdrava, pravopravjašća slovo istine svoje.

Iz dubine duše prinosimo najtoplije molitve i pjesme svemogućemu Tvorcu za dragocjeno zdravlje i mirni život Vas, da poživite dugi niz godina na slavu i napredak crkve”.

Vir-pazar, 6. aprila 1910.

Najodaniji sveštenici:

Protojerej Rade Hajduković, Vuko Leković, Pero Leković, Petar Mašanović, Tomo Jovović, Jovan Gvozdenović, Mićo Ulićević, Savo Klisić, Nikola Jovanović, Niko Lekić, Luka Vukosavović, Luka Ivović, Petar Perović, Ilija Jovanović, Savo Vukosavović, Joko Popović, Đuro Klisić, jerom. Makarije Đurišić, Marko Plamenac, Petar Pekić, Petar Hajduković”.

***

Sveštenik Crnogorske crkve iz crmničkog sela Gornja Seoca i poslanik Crnogorske narodne skupštine Luka Ivović preminuo je 1915. godine. Nekrolog povodom njegove smrti objavio je i list “Glas Crnogorca”, broj 55, od 21. novembra 1915. godine, na strani 2, koji o njemu na piše:

“Narodni poslanik za kapetaniju Šestansko-Selačku, pop Luka Ivović umro je 17. ovoga mjeseca i sahranjen u svome mjestu Seocama 18. Istoga mjeseca uz mnogobrojno saučešće mjesnoga i ostaloga naroda, u kome je uživao iskreno poštovanje. Luka Ivović rođen je u Seocama 1860. godine, a rukopoložen je za sveštenika 1880, te je od tada pa do svoje smrti revnosno i savjesno služio svetome oltaru Gosponjem i Domovini. Pop Luka je izabran -29. decembra 1913. godine-za narodnog poslanika, koju je dužnost savjesno i marljivo vršio, te je i među narodnim poslanicima cijenjen i veoma poštovan.

Vječni pokoj i rajsko naselje plemenitoj duši popa Luke, a ožalošćenoj porodici Ivovića naše iskreno saučešće”, navodi “Glas Crnogorca”.