O MRKOJEVIĆIMA U POMORSKOJ SLUŽBI MLETAČKE REPUBLIKE 1626. GODINE

Prelazak Mrkojevića (Mrkovića) kod Bara sa hrišćanstva (pravoslavlja) na islam i prihvatanje islamske vjere bio je dugotrajan i kompleksan istorijski proces.

Islamizacija Mrkojevića otpočela je krajem XVI i nastavila se tokom XVII vijeka. Velikim dijelom je izvršena krajem istog stoljeća, u vrijeme trajanja Morejskog rata (1684-1699) i nakon njega, mada je taj proces u određenoj mjeri trajao i do druge polovine XVIII vijeka, kada je i potpuno okončan.

Najveći dio Mrkojevića primio je, prema našim saznanjima, islam za vrijeme Morejskog rata. O ovom evolutivnom i složenom istorijskom procesu, odnosno, o njihovoj primarnoj slovenskoj etničkoj pripadnosti i njihovoj bezmalo potpunoj pripadnosti pravoslavlju (hrišćanstvu) u prvim decenijama XVII vijeka, govore brojni istorijski izvori i referentna istoriografska literatura. Ako je suditi po onomastici (kao dijelu lingvistike kao zasebne nauke, a koja je i pomoćna istorijska nauka), te kada se uzmu u obzir relevantni pokazatelji za istoriju iz sfere lingvistike, a to su: antroponimi, patronimi, toponimi…, uočljivo je da su ondašnji stanovnici Mrkojevića bili Sloveni i da su tada skoro u cjelini ispovijedali pravoslavlje (hrišćanstvo), mada je bio i jedan, manji dio onih Mrkojevića, koji je tada već bio prihvatio islam.

Međutim, naša formulacija – “skoro u cjelini”, ne znači i apsolutno. Recimo, u novoj seobi iz Mrkojevića, odnosno novim talasima njihovog iseljavanja u okolini Poreča (Istra, tadašnja Mletačka republika), jeseni 1622. godine (a tada se iselilo prvo njih 150, potom 35 familija, a zatim još 20 porodica), svi iseljeni bili su tada pravoslavni, „osim jedne porodice, koja je bila primila islam, ali je ona napustila svoj zavičaj zbog nasilja Turaka“. (Prof. dr Bogumil Hrabak, „Pod turskom vlašću“, „Bar grad pod Rumijom“, grupa autora, Bar 1984., str. 62).

Da budemo još precizniji, pozivajući se na istraživanja i neke zaključke istoričara prof. dr Gligora Stanojevića o migracijama dijela Mrkojevića na području Istre, oktobra 1622. godine, veća grupa Mrkojevića, kao kolonisti, stigla su u Istru. Zapravo, kako piše dr Gligor Stanojević, tada u Istru „prvo je Petar Niković iz Mrkojevića doveo oko 150 ljudi, a zatim pop Ivan iz istog mjesta uputio se u Istru sa 35 porodica. Svi su bili ‘grčke’ vjeroispovijesti ili šizmatici. Među ovima bila je i jedna muslimanska porodica. Mjesec dana kasnije, petnaest ljudi sa Bojane i dvadeset iz Mrkojevića uputili su se u Istru ‘prinuđeni zbog vanredne turske tiranije da napuste svoju rodnu zemlju’”. (Dr Gligor Stanojević, „Naseljavanje Istre u XVII vijeku“, „Istorijski zapisi“, godina XVIII, knjiga, XXII, broj 3, Titograd, 1965., str. 441-442.)

Deceniju docnije, zapravo, krajem februara 1633. godine veća grupa sačinjena gotovo u potpunosti iz Mrkojevića kod Bara čekala je transport za Istru. Mjesec dana kasnije, 1633. godine, kako piše Stanojević, “sredinom marta Petar Popa iz Mrkojevića sa 46 ljudi došao je u Poreč”. (Dr Gligor Stanojević, „Naseljavanje Istre u XVII vijeku“, „Istorijski zapisi“, godina XVIII, knjiga, XXII, broj 3, Titograd, 1965., str. 445).

Dakle, i iz ovih istorijskih fakata prilično jasno proizilazi da su tada brojni, gotovo svi oni iseljeni Mrkojevići u Istru, bili pripadnici hrišćanske, istočno-pravoslavne konfesije, sem jedne muslimanske porodice. Ali, i taj podatak može značajno da govori da je i tada u Mrkojevićima bilo pojedinih porodica koje su već bile primile islam. No mali broj je takvih bilo u Mrkojevićima, jer u to vrijeme proces islamizacije nije u značajnijoj mjeri bio obuhvatio to pleme i teritorijalnu zajednicu. Inače, Mrkojevići su tada (faktički i formalno i znatno ranije) bili u državnom okviru i pod vrhovnom vlašću Osmanskog carstva, pod koje su definitivno potpali 1571. godine, nakon pada, odnosno predaje Bara, Osmanskoj imperiji.

Bilo je, u trećoj deceniji XVII vijeka, članova porodica porijeklom iz Mrkojevića, koji su bili angažovani kao najamnici u pomorskoj službi Mletačke republike (Venecije), 1626. godine, a koji su pripadali islamskoj vjeri, odnosno, čija su lična imena i imena oca bila muslimanska, što kazuje da je proces islamizacije počeo nekoliko decenija ranije i zbivao se i u Mrkojevićima. Zapravo, ondašnji podanici i službenici Mletačke republike, doseljeni u Mletke iz Mrkojevića, bili su te 1626. godine, dominantno, slovenske etničke pripadnosti i hrišćanske pravoslavne konfesije, a manjim dijelom islamske vjeroispovijesti.

Jedan značajan broj iseljenih Mrkojevića u Mletačku republiku bio je profesionalno regrutovan i angažovan u njenoj vojnoj, pomorskoj službi, u svojstvu, činu i statusu, vojnih oficira i mornara na njihovim državnim plovilima, koji su sudjelovali u raznim akcijama i u borbama protiv raznih uskočkih grupa na njene tadašnje posjede na Jadranu, tokom treće decenije XVII vijeka.

O tome uvjerljivo svjedoči primarni istorijski izvori, odnosno, platni spisak mornara u mletačkoj pomorskoj službi iz 1626. godine, tj., sintetički, objedinjeni istorijski dokumenti, koje je objavio istoričar prof. dr Gligor Stanojević. Ti izvori pokazuju decidno, da su iseljeni Mrkojevići u Mlecima (Mletačka republika) u vjerskom smislu bili dominantno pravoslavni hrišćani, a dijelom i pripadnici islamske vjere i da su, u mletačkoj službi, kao pomorci, zadržali svoja ranija imena i identitet, koje su donijeli, te konzistentno sačuvali, iz svog zavičaja, odnosno, svoje postojbine. Među njima, realno je moguće, da je bio i mali dio katolika, porijeklom iz Mrkojevića. U tim dokumentima mletačke provenijencije, navode se brojni Mrkojevići i oni se označavaju kao Marcovichi (Mrkojevići), što su onomastički, odnosno, toponomastički sinonimi. Inače, u mnogobrojnim istorijskim izvorima, dokumentima Mletačke republike, Mrkojevići su upravo označavani terminom Marcovichi.

Na platnom spisku kojeg je objavio prof. dr Stanojević, navedena su vlastita imena i imena očeva oficira i mornara porijeklom iz Mrkojevića (Marcovichi) i to kao mletačkih najamnika, koji su bili profesionalno aktivni u njihovoj pomorskoj službi. Brojni mornari – oficiri i vojnici, u pomorskoj službi Venecije bili su porijeklom iz raznih predjela Crne Gore, te današnjeg crnogorskog primorja, i među njima zapažen broj iseljenih Mrkojevića. Bilo je među pripadnicima pomorske službe Venecije i značajan broj Albanaca. No, ovdje je riječ samo o Mrkojevićima, što je i predmet naše teme u cilju proučavanja njihove prošlosti. Prije toga, u kontekstu ove, konkretne, tematski oivičene naracije, bitno je navesti da dr Gligor Stanojević piše: “Iako je Crna Gora bila pod turskom vrhovnom vlašću i vjekovima odsječena od mora, Crnogorci nijesu bili bez pomorske tradicije, kako nam danas to može izgledati. Još početkom XVI vijeka nalazimo ih kao mornare u mletačkoj pomorskoj službi. Od početka XVII vijeka pa skoro do Kandijskog rata mnogi su Crnogorci služili kao najamnici na mletačkim naoružanim barkama. To je bio vrlo težak poziv. Bilo je potrebno mnogo hrabrosti i izdržljivosti pa služiti nekolike godine kao mornar“.

Prof. dr Stanojević objavljuje, u navedenom radu, popis devet četa najamnika u mletačkoj pomorskoj službi, a prije prezentiranog popisa, objašnjava: „Čete su brojale od 45 do 55 ljudi. Popis je platni spisak svake čete, pa se s razlogom može pretpostaviti da je upisan svaki vojnik. Kapetan jedne čete bio je Vuko Orlandić, Crmničanin kojega su Crnogorci 1648. godine htjeli da izaberu za prvog glavara Crne Gore”. (Prof. Dr Gligor Stanojević, „Jedan platni spisak mornara i oficira mletačkih naoražanih barki iz 1626. godine“, Istorijski zapisi“, godina XX, knjiga, XXIV, broj 2, Titograd, 1967., str. 363-365).

Stanojević u citiranom radu objavljuje dokument na italijanskom jeziku, od 11. novembra 1626. godine, odnosno, spisak mletačkih oficira i mornara, u kojemu se, u posebnoj četi, navode i tri mornara, vojnika iz Mrkojevića i to: Ivo, Pavo (otac Vuko) i Pero (otac Niko).

Na narednom, drugom, spisku oficira i mornara čete, pod komandom kapetana Nikole Đani(ja), nalazilo se tada samo jedno lice porijekom iz Mrkojevića i to: Pero, od oca Andrije. U sljedećoj, posebnoj četi pod komandom kapetana Vuka Orlandića Crmničanina, a koja je brojala 55 vojnika-mornara, bila su dva Mrkojevića i to: Luka (otac Niša) i Ivo (otac Dabo). Pored saopštenih, u zasebnoj četi, pod komandom mletačkog kapetana Paola Bručidija bilo je šest Mrkojevića i to: Ivan (otac Vule); Stijepo (otac Niko); Petar (otac Marko); Pero (otac Marko), Đuro (otac Pero) i Ivo (otac Pero).

Pored navedenih, postojala je i posebna četa oficira i mornara na državnim plovilima Mletačke republike, a čiji je kapetan, odnosno, komandant 1626. godine bio, kako istorijski izvor eksplicitno kazuje, Vuko iz Mrkojevića. Ona je ukupno brojala 54-oro ljudi. U njoj je, logično, bilo angažovano i pripadalo joj je najviše Mrkojevića, i to njih 31, od ukupno 54, a oni su bili: Pero (otac Đuro), Pero (otac Milo), Milo (otac Pal?), Nikola (otac Vuko), Dumo (otac Peruta), Zvane (?) (otac Niko), Dabo (otac Ivo); Marko (otac Niko), Marko (otac Ivo), Perko (otac Pero); Osman (otac Ivan), Aljo (otac Kurt), Pero (otac Maro), Marko (otac Kola), Vuko (otac Ivo), Markiša (otac Pero), Marko (otac Vuko), Pero (otac Boško), Ivo (otac Marko), Andro (otac Ivo), Ibrahim (otac Memo), Marko (otac Đuro), Ivo (otac Pero), Markiša (otac Pero), Milo (otac Mlado), Deli Murat (otac Ibrahim), Niko (otac Iveza), Stefan (otac Karlo), Marko (otac Pero), Miloš (otac Milanko), Pero (otac Maro), Todor (otac Bare) i Nikša (otac Đuro).

Primjećujemo, a to je važno istaći kao činjenicu, da su u navedenim dokumentima istaknuta vlastita imena vojnika -mornara u mletačkoj pomorskoj službi i imena njihovih očeva, ali da se prezimena ne pominju.

Takođe, pored navedenih pripadnika mletačke vojno-pomorske službe, porijeklom iz Mrkojevića, a na osnovu obavljenih istorijskih izvora, te iste godine (1626), kao mornari-vojnici, najamnici, u službi mletačkih pomorskih vlasti, Mrkojevići su se nalazili i u posebnoj mletačkoj četi, pod komandom Boža Baranina, koja je brojala ukupno 51-og mornara. Među njima bilo je i pet Mrkojevića: i to: Niko (otac Đunto), Rado (otac Niko), Zafer (otac Alija), Vuko (otac Niko) i Ostoja (otac Ratko).

Dakle, u navedenim pomorskim četama, u službi zvaničnih organa vlasti Mletačke republike (Venecije), bilo je ukupno 47 Mrkojevića; bili su slovenskog etničkog elementa (i moguće dijelom iliro-romanskog porijekla), a od tog broja, dominantno su bili tada pripadnici hrišćanske (pravoslavne konfesije). Konkretno, od ukupno 47 Mrkojevića, u pomorskoj službi Republike Venecije, bilo je tada, na osnovu navedenih izvora, pet pripadnika islamske vjere (muslimani), s napomenom da je jednom od njih – Osmanu – otac bio hrišćanin i nosio hrišćansko staro ime – Ivan.