Decenije ispunjene knjigom, posvećenim radom u obrazovanju, pasioniranom ljubavlju prema magičnoj igri- šahu, i porodici, jeste, nadasve bogat i smislen život profesora Maksima Lutovca, jednog od najsjanijih barskih intelektualaca, prvaka Crne Gore u šahu, autora prve knjige o crnogorskom šahu, organizatora turnira ” Sozina 2003. – 2010.”, pisca preko petnaest knjiga i jednog od neprikosnovenih autoriteta u obrazovnom procesu grada pod Rumijom, koji je dao snažan pečat izrastanju barske Gimnazije u elitnu obrazovnu instituciju u Crnoj Gori.
Posjetili smo ga u porodičnoj kući u naselju Rena, gdje u devetoj deceniji, okružen porodicom, provodi mirne, penzionerske dane, i dalje drugujući sa knjigom i perom.
Maksim Lutovac je rođen 1936. godine u Dapsiću, kraj Berana. Školovao se i radio u četiri grada: Beranama, Kotoru, Beogradu i Baru. U profesionalnoj karijeri, najduži period, gotovo tri decenije, proveo je na mjestu direktora Gimnazije u Baru. Sada je u penziji, posvećen knjizi, šahu i unučadima.
Od djetinjstva je u svijetu šaha. U njemu se iskazao u četiri oblasti- kao takmičar, pisac, organizator i učitelj mladih šahista.
Među najznačajnijim dostignućima profesora Lutovca su: prvak Crne Gore u šahu 1963, autor je prve knjige o crnogorskom šahu “E4 Crnogorski šah” 1984. godine, organizator je i direktor serijala međunarodnog turnira “Sozina 2003- 2010″ u Baru, koordinator projekta ” Šah u škole”, autor kapitalnog djela ” Šahovski vijenac”, tri izdanja, a napisao je još 15 knjiga, od kojih su najznačajnije “Balada o Vladimiru”, ” Vrtovi drevne igre”, “Crno- bijela polja Crne Gore”, “Anegdote i minijature”, monografija “Bar- grad Feniks” (prevedena na engleski jezik).
Dobitnik je najvećeg opštinskog priznanja- Nagrade oslobođenja Bara, Zlatne plakete Šahovskog saveza Crne Gore i priznanja Zaslužni sportski radnik Crne Gore.
Nedavno je iz štampe izašlo treće, izmijenjeno i dopunjeno izdanje njegovog kapitalnog djela “Šahovski vijenac”, koje je obuhvatilo i period u posledenjih dvadeset godina crnogorskog šaha.
“Novo izdanje predstavlja i novu generaciju crnogorskih šahista, od 2001. do 2021. godine, vjerovatno najuspješnije u istoriji našeg šaha, jer je ušla u evropsku elitu, kroz takmičenja na evropskim turnirima i Olimpijadama. Time je istorijat crnogorskog šaha zaokružen , od Njegoševog vremena, koji je u Napulju igrao drevnu igru sa engleskim lordovima, do danas. Šahovski vijenac je enciklopedija našeg šaha i istovremeno univerzalni udžbenik, kako su istakli najveći autoriteti nauke, umjetnosti i šaha, među kojima i Svetozar Gligorić, koji je ocijenio da je uz knjigu Božidara Ivanovića “Igrati svoj život”, najbolje šahovsko djelo. Ponosan sam i na mišljenje jednog od prvih i najboljih crnogorskih šahista, petostrukog prvaka države, Momčila Ćetkovića koji je kazao da je “Vijenac” najvrijedniji spomenik šahu i šahistima Crne Gore”, kazao je za Radio Bar i Bar info, profesor Lutovac, koji naglašava da je Crna Gora, u evropskim okvirima, kada je riječ o šahu, uvijek bila u samom vrhu.
“O tome u knjizi govori poglavlje ‘Uspon šaha u evropskim razmjerama’, koje jasno pokazuje da je mala Crna Gora uvijek bila u prvoj trećini visokoplasiranih zemalja, što je nevjerovatan uspjeh. Dostojan reprezent našeg šaha je i recenzent ove knjige, velemajstor Nikola Đukić, koji je na slavnoj poziciji zamijenio i naslijedio legendarnog Božidara Ivanovića Bonju, šesnaestostrukog prvaka Crne Gore i više puta prvaka Jugoslavije. Mnogo obećava i generacija barskih šahista, prvi internacionalni majstor iz Bara – Luka Drašković, potom, takođe perspektivni Nikola Pečurica, što sve ukazuje da će naš grad obnoviti staru slavu barskih šahista- dr Ljuba Živkovića, velikog intelektualca, pokojnog Momčila Vukovića, odličnog Bata Zečevića, Vlada Lukšića, Jusufa Kalamperovića , Milana Vujovića…”, ističe profesor Lutovac, koji sa žalom konstatuje da magična igra kakva je šah, još uvijek, ne samo kod nas, već i u svijetu, nije vrednovana na način kakav zaslužuje.
“Šah je jedna od vertikala umjetnosti, kao što su muzika, književnost ili slikarstvo, ali po mojoj procjeni, koja je relativna, čovječanstvo nije dostiglo nivo savršenosti šaha, jer od svih tvorevina koje postoje, možda nema ništa organizovanije i savršenije od šaha. On se zasniva na nevjerovatnoj sintezi totalne objektivnosti i nesputane mašte. Šah je tajna koja još nije odgonetnuta i koju civilizacija još nije spoznala”, priča sa posebnim divljenjem profesor Lutovac.
Da bi ga približio širokom auditorijumu, “Šahovski vijenac” je Maksim Lutovac pisao na izuzetno prijemčiv i zanimljiv način.
U knjigu je integrisao pjesme velikih crnogorskih pjesnika koje korespondiraju sa šahom i sudbinom šahista, Lesa Ivanovića i Vita Nikolića, anegdote sa turnira koje najbolje ilustruju atmosferu i duh koji vladaju na takmičenjima, a dio knjige su, uz poznate šahovske ličnosti, i briljantne partije, sentence najumnijih ljudi čovječanstva, kao i slikari koje je šah inspirisao.
“Šah je univerzalna opsesija”, naglašava Lutovac, a objasnio je i kakvo mjesto ima u njegovom životu, koji je obilježio i višedecenijski rad u obrazovanju.
“Obrazovanje je za mene nezamjenjiva odiseja, počev od Berana, do Bara. Izašle su mnoge generacije koje su iznjedrile poznata svjetska imena u nauci i umjetnosti, a sebe smatram i skromnim dijelom i doprinosom tih velikih uspjeha. Gimnazija mi je bila i ljubav i dužnost, a šah samo ljubav. Lično sam mnogo ponosan i na knjigu ‘Bar- grad Feniks’, koja na nov i originalan, pomalo i neuobičajen način govori o Baru. Njeno izdanje pomogla je Opština Bar i tadašnji predsjednik Žarko Pavićević, ali mi je žao , jer je tiraž veliki, 3.000, plus 1.500 knjiga na engleskom jeziku, što spava mrtvijem snom u magacinima Kulturnog centra, umjesto da je u rukama čitalaca”, navodi Lutovac.
Smatra da priča o šahu, nakon njegovog monumentalnog “Šahovskog vijenca” mora da bude nastavljena, poput, kako je kazao, Šeherezade, jer najveći čovjekov krvnik je, upozorava profesor Lutovac, zaborav. On već radi na novom djelu, esejima o filozofiji šaha, uz nesebičnu podršku supruge Lalice, takođe, prosvjetnog radnika, koja je sa posebnom pažnjom i ljubavlju, kao i svoju djecu i unučad, njegovala i učila pravim vrijednostima brojne generacije mladih Barana.
